Danh mục

Thú chơi Tết "độc nhất vô nhị" của vua chúa thời Nguyễn

Thứ năm, 30/01/2014 00:09

Khác với dân chúng, các đời vua nhà Nguyễn có những cách đón Tết rất riêng…

Từ những thú chơi có 1-0-2…

Thời xưa, vào mỗi dịp Tết đến, nếu như người dân thường tổ chức những trò chơi như đấu cờ người, đấu vật… thì vua chúa lại có những cách giải trí hết sức riêng biệt.

Đầu tiên phải kể tới đó là trò chơi Đầu hồ. Đây là trò chơi có xuất phát từ Trung Quốc, có từ đời nhà Chu (1122 - 249 TCN) và được mệnh danh là trò chơi có nguồn gốc lâu đời, tồn tại dài nhất trong lịch sử Trung Hoa. Trong tiếng Hán, “đầu” nghĩa là là ném vào, còn “hồ” là cái bình. “Đầu hồ” phần lớn chỉ phổ biến ở tầng lớp vua, chúa, quan lại và giới thượng lưu xưa.


Mô tả cách chơi "Đầu hồ" trong tranh dân gian Trung Quốc.

Để chơi được “Đầu hồ”, cần chuẩn bị một bó 12 que (gọi là thẻ - tượng trưng cho 12 tháng trong năm) vót từ loại gỗ chắc nhưng dẻo, dài cỡ 0,68m. Thứ hai, đó là một chiếc bình không đáy có dáng như nậm đựng rượu, làm bằng đồng, sứ hay gỗ.

Bình được đặt lên một đế nhỏ có trống nhỏ bên trong. Cuối cùng, ở giữa chiếc bình và vị trí đứng người ta đặt một miếng gỗ rộng 25cm, dài 40cm và cao khoảng 5cm, gọi là con ngựa hay con cóc.


Di vật những chiếc bình dùng để chơi "Đầu hồ" còn sót lại cho tới ngày nay.

Khi chơi, vua chúa và quan lại đứng ở vạch cách bình khoảng 2,5m. Sau đó, vua ném thẻ gỗ về phía trước, sao cho thẻ gỗ đập vào con cóc rồi nảy lên rơi vào miệng bình. Nếu thẻ rơi trúng bình sẽ gõ vào trống nhỏ đặt dưới đế, phát ra tiếng “binh! binh!” báo hiệu thắng lợi.


Cách chơi "Đầu hồ" dưới triều Nguyễn.

Tương truyền rằng, thời nhà Nguyễn, cứ sau những buổi yến tiệc trong dịp Tết, vua và các quan thường chơi trò chơi này. Trong số các triều vua, Tự Đức và Bảo Đại là hai nhà vua chơi trò này giỏi nhất.


Tái hiện trò chơi "Đầu hồ" thời hiện đại.

Trò chơi tiếp theo cũng được các vua nhà Nguyễn ưa chuộng chơi Tết đó là “Họa ngự thi”. Theo đó, hàng năm, cứ tới gần Giao thừa, vua lại chọn 4 vị quan trong triều để chơi trò này.

Các quan phải đứng đợi trước cửa nhà mình, khi nghe có tiếng ngựa hí, lục lạc kêu của kỵ mã do vua phái tới thì lập tức mặc áo mão để tiếp lệnh vua. Kỵ mã dâng tráp lên cho quan, trong đó có một bài ngự thi (thơ của vua).

Quan nhận thơ vua xong phải ngay lập tức vào vẽ lại bằng giấy Hoa tiên. Viên kỵ mã giao xong thơ cho người đầu tiên thì tiếp tục phi ngựa đi giao cho 3 vị quan còn lại. Giao thơ cho quan cuối cùng xong, kỵ mã quay lại nhận bài họa của quan đầu tiên và cứ thế cho tới khi nhận hết 4 bức của 4 quan.


Vua Tự Đức (1829 - 1883) - ông hoàng nổi tiếng rất ưa thích trò "Họa ngự thi".

Vua sẽ đợi trong cung để nhận 4 bài thi này, tự mình kiểm duyệt lại. Sau đó, tới ngày đầu năm mới, vua Nguyễn cho cận thần công bố trước văn võ bá quan. Lúc ấy, đích thân vua sẽ làm giám khảo, chấm xem bài phụng hoa nào hay nhất và ban thưởng.


"Họa ngự thi" bao giờ cũng có 4 thí sinh là 4 quan đại thần trong triều đình.


Bức phụng họa đẹp nhất sẽ được đích thân vua khen ngợi và trao thưởng.

Bên cạnh những trò chơi truyền thống mang đậm tính chất phong kiến xưa, một số vua nhà Nguyễn, điển hình là vua Bảo Đại (1913 -1997) lại có những thú chơi Tết ta rất “Tây”.

Theo lời kể của bà Trần Thị Vui - một cung nữ dưới thời Bảo Đại, sáng mồng 1 Tết, vua cùng Nam Phương Hoàng Hậu sẽ tới cung Diên Thọ thăm và chúc Tết Hoàng thái hậu Đức Từ Cung để tỏ lòng hiếu thảo. Tại đây, vua sẽ nghe nhạc trữ tình phương Tây, đánh cờ Domino làm cho không khí thêm vui nhộn, phấn chấn.


Tết của vua Bảo Đại bắt đầu với việc đi thăm và chúc thọ mẹ tại cung Diên Thọ.

Xong xuôi đâu đó, chiều mùng 1 Tết và ngày mồng 2, vua đi ô tô xuống Dạ Lê để đánh golf cùng những người bạn nước ngoài tại sân golf ông cho xây dựng sau khi du học từ Pháp về. Ngoài ra, vua Bảo Đại còn chơi quần vợt trong sân được xây riêng tại Hoàng thành, biểu diễn Jet ski (chơi motor nước) trên sông Hương ngay trong những ngày Tết Nguyên Đán.


Ngay cả trong những ngày Tết, vua Bảo Đại vẫn duy trì thói quen chơi thể thao của mình.

… tới những nghi lễ đón Tết đặc trưng…

Bên cạnh những trò chơi, thú vui đón Tết, các vua Nguyễn cũng không quên vai trò của một "thiên tử" trị vì thần dân. Bằng chứng là những nghi lễ đón Tết trong cung luôn được chú trọng và tổ chức tuyệt đối trang nghiêm.

Ngay từ mồng 1 tháng Chạp âm lịch, vua Nguyễn đã cho tổ chức lễ Ban sóc, tức việc phân phát lịch của nhà vua cho bá quan và hoàng thân quốc thích. Tiếp đó là lễ Phất thức (quét dọn, lau chùi). Trong lễ này, vua cho người lau chùi, dọn dẹp các ấn ngọc, kim sách trong điện Cần Chánh - nơi đựng tráp báu của quốc gia.

Tới ngày 30 Tết, Khâm Thiên Giám chọn giờ lành để bộ Lễ dựng cây nêu. Cây nêu của vua được dựng lên thì các dinh thự, chùa chiền mới được dựng lên theo. Từ năm 1786, vua Tự Đức quy định cứ tới giờ Thìn (8-10 giờ sáng) ngày cuối năm, tất cả cây nêu sẽ được dựng lên khắp kinh thành.


Lễ tế Nam Giao - một trong những lễ tế quan trọng vào dịp đầu xuân của các vua Nguyễn.

Sáng mồng 1 Tết, tất cả bá quan văn võ tề tựu trước sân điện Thái Hòa chúc mừng vua. Tại các miếu thờ, trong vòng 4 ngày, vua đều cho cúng tế, thắp hương nghi ngút, thậm chí mỗi lần cúng phải có 32 món ăn riêng do sở Lý Thiện đích thân nấu.

Ngoài những nghi lễ trong cung, mỗi dịp Tết đến, các vua thời nhà Nguyễn cũng ra phía Bắc ngoài Hoàng Thành để làm lễ Tịch Điền. Trong lễ này, vua cùng các hoàng thân đích thân cày ruộng để làm gương khuyến khích người dân trong nước siêng năng đồng áng.


Hình ảnh mô phỏng lễ Tịch Điền triều Nguyễn.

* Bài viết sử dụng tư liệu tham khảo từ các nguồn: Vietsciences, HUSC, Wikipedia...

Theo Pháp Luật Xã Hội

Tin được quan tâm

Bánh chưng khi rán chỉ bỏ mỗi dầu ăn thì vẫn chưa chuẩn, thêm một thứ bánh chưng giòn tan bên ngoài mềm bên trong, không lo ngấy

Để rán bánh chưng giòn, thơm ngon, các bà nội trợ có thể tham khảo bí quyết rán bánh chưng giòn tan, ngon mà không...
Địa chỉ ăn ngon 3 ngày, 13 giờ trước

Sao Việt 29/1: Trương Ngọc Ánh và Trần Bảo Sơn tái hợp? 'Cục trưởng' Xuân Bắc nói về thói quen tiết kiệm của bố mẹ

Tin sao Việt hot nhất ngày 29/1/2025: Rộ nghi vấn Trương Ngọc Ánh và Trần Bảo Sơn tái hợp. Nghệ sĩ Xuân Bắc chia sẻ:...
Chuyện làng sao 3 ngày, 15 giờ trước

Bát hương tự nhiên bốc cháy là điềm báo gì?

Cháy bát hương (bát hương bốc cháy) là một hiện tượng ít khi xảy ra. Nó khiến cho những người có niềm tin tâm linh...
Kiến thức 3 ngày, 14 giờ trước

Đến 31/12/2025: Đối tượng được cấp CCCD có giá trị vô thời hạn là ai?

Có 1 trường hợp duy nhất công dân được nhận thẻ căn cước vô thời hạn, chi tiết được nêu trong bài viết dưới đây....
Kiến thức 2 ngày, 2 giờ trước

Trắc nghiệm tâm lý: Bạn thích bông sen đỏ nào? Có bao nhiêu điều tốt đẹp sẽ xảy đến với bạn?

Hãy nhìn vào các bông sen đỏ dưới đây và chọn một bông bạn cảm thấy yêu thích nhất. Sau đó, tôi sẽ chia sẻ...
Đời sống số 2 ngày, 5 giờ trước

Dãy núi dài nhất Việt Nam có tên là gì?

Không chỉ là dãy núi dài nhất Việt Nam, mà nó còn được mệnh danh là 'đệ nhất thiên nhiên Đông Dương', bởi sự đa...
Kiến thức 2 ngày, 2 giờ trước

Tin cùng mục

Tại sao năm Ất Tỵ 2025 có 2 ngày lập xuân? Đây có phải năm mang điềm báo giàu có?

Ất Tỵ 2025 được cho là một năm đặc biệt, dự báo sự giàu có, may mắn, an khang, thịnh vượng.
Kiến thức 2 giờ, 55 phút trước

Phương thức tuyển sinh đại học Sư phạm Hà Nội 2025? Điều kiện xét tuyển đại học Sư phạm Hà Nội 2025?

Ngày 22 tháng 1 Trường Đại học Sư phạm Hà Nội ra Thông báo 95/TB-ĐHSPHN về phương án tuyển sinh Đại học chính quy năm...
Kiến thức 2 giờ, 55 phút trước

Sau Tết phải hạ ngay 3 thứ này khỏi bàn thờ, để càng lâu càng mất lộc

Đây là những thứ phải hạ ngay khỏi bàn thờ sau Tết bởi có thể khiến gia chủ mất lộc.
Kiến thức 2 giờ, 56 phút trước

Chính sách mới có hiệu lực từ tháng 2/2025

Từ tháng 2/2025, có nhiều chính sách mới quan trọng ảnh hưởng lớn đến người dân cả nước.
Kiến thức 2 giờ, 56 phút trước

Ất Tỵ 2025, giờ nào đẹp nhất để làm lễ hóa vàng ngày mùng 4 Tết?

Ngày mùng 4 Tết mọi nhà thường tiến hành lễ hóa vàng để kết thúc Tết, Lễ hóa vàng còn có ý nghĩa đón thần...
Kiến thức 4 giờ, 47 phút trước

Giò chả không thể thiếu trong ngày Tết nhưng cần cẩn trọng khi thấy 4 dấu hiệu

Giò chả là món ăn truyền thống không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết của nhiều gia đình. Tuy nhiên, việc bảo quản không...
Kiến thức 4 giờ, 17 phút trước

Tin mới cập nhật

Tết có vội cũng đừng dừng ô tô trên cao tốc, vì nếu không bật đèn khẩn cấp sẽ bị phạt 12-14 triệu đồng

Những người lái xe trên cao tốc có thể bị phạt từ 12 đến 14 triệu đồng nếu khi đỗ xe mà không bật đèn...
Kiến thức 5 giờ, 42 phút trước

Từng là bạn bè thân thiết nổi tiếng trong giới showbiz nhưng vì đàn ông mà Lưu Gia Linh trở thành 'kẻ thù không đội trời chung' với 3 sao nữ này

Lưu Gia Linh từng có mối quan hệ thân thiết với Tăng Hoa Thiên, Trương Mạn Ngọc và Quan Chi Lâm. Nhưng họ trở thành...
Kiến thức 5 giờ, 49 phút trước

Trắc nghiệm tâm lý: Bạn thấy mẹ chồng nào dễ hòa hợp hơn? Mối quan hệ giữa mẹ chồng và con dâu như thế nào?

Mỗi người có một tính cách và cách ứng xử riêng, vì vậy mối quan hệ này có thể rất khác nhau tùy vào sự...
Đời sống số 5 giờ, 52 phút trước

Trong những năm cuối đời, hãy ngừng tiếp xúc với những kiểu người này, nếu không muốn cuộc sống sau này của bạn trở nên khốn khổ

Hành trình cuộc đời dài và đầy màu sắc, mỗi chương đều khắc họa những khung cảnh và cuộc gặp gỡ độc đáo, kèm theo...
Kiến thức 5 giờ, 19 phút trước

Ngày, giờ nào đẹp để mở hàng đầu năm 2025? Chọn người mở hàng cần lưu ý gì?

Theo quan niệm dân gian, nhiều người luôn đề cao việc chọn ngày, giờ tốt để để tiến hành mở hàng đầu năm với mong...
Kiến thức 6 giờ, 46 phút trước

Công chức và viên chức nằm trong diện tinh giản biên chế được hưởng cùng lúc 8 chính sách từ ngày 1/1/2025

Nghị định số 178/2024/NĐ-CP được chính phủ ban hành vào ngày 31/12/2024 và có hiệu lực từ ngày 1/1/2025. Nghị định này quy định chế...
Kiến thức 6 giờ, 53 phút trước

7 thực phẩm lên men tốt cho sức khỏe đường ruột nên ăn vào dịp Tết

Tết đến, những bữa ăn thịnh soạn với nhiều thịt, đồ chiên rán và bánh kẹo có thể khiến hệ tiêu hóa quá tải, dẫn...
Kiến thức 6 giờ, 56 phút trước

Luồng khí màu tím đến từ phía đông, sẵn sàng rồi! Vào tháng 2, năm vị thần tài sẽ bảo vệ ba con giáp và mang lại cho bạn sự giàu có và may mắn

Chữ "thịnh vượng" là quan trọng nhất. Những con giáp có vận may tuyệt vời trong tháng 2 dương lịch năm 2025 sẽ có một...
Đời sống số 6 giờ, 11 phút trước

BMW iX mới sẽ được ra mắt toàn cầu vào mùa xuân năm nay với nhiều chi tiết được cải tiến

NetEase Auto đưa tin vào ngày 31 tháng 1 rằng, những hình ảnh chính thức về mẫu xe iX mới của BMW đã chính thức...
Kiến thức 6 giờ, 28 phút trước

H'Hen Niê nói rõ lí do chọn bạn trai hiện tại, tiết lộ số con muốn sinh

H'Hen Niê lần đầu tiên công khai nửa kia với người hâm mộ và đưa về ra mắt gia đình.
Chuyện làng sao 7 giờ, 35 phút trước