Từ ngày 1/7/2025, cấp xã sẽ cấp phép, giám sát xây dựng thay cấp huyện

Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 140/2025/NĐ-CP quy định việc phân định thẩm quyền giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã trong một số lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng.

Theo đó, chính quyền địa phương còn 2 cấp nên nghị định này chuyển giao thẩm quyền cấp phép xây dựng các công trình, nhà ở riêng lẻ xây dựng trong đô thị cho cấp xã thay vì cấp huyện. Đồng thời, việc chấp thuận địa điểm xây dựng và trình tự thủ tục liên quan cũng sẽ do cấp xã thực hiện.

Đối với công trình tạm thì thẩm quyền chấp thuận địa điểm, quy mô xây dựng, thời gian tồn tại; chấp thuận tiếp tục khai thác, sử dụng công trình tạm... được chuyển giao cho cấp xã thực hiện. Bên cạnh đó, cấp xã cũng phân cấp quản lý, giám sát, xử lý công trình xây dựng theo thẩm quyền.

Từ ngày 1/7/2025, cấp xã sẽ cấp phép, giám sát xây dựng thay cấp huyện. Ảnh minh họa

Về điều kiện khởi công công trình nhà riêng lẻ:

- Có mặt bằng xây dựng để bàn giao toàn bộ hoặc từng phần theo tiến độ xây dựng;

- Có giấy phép xây dựng đối với công trình phải có giấy phép xây dựng theo quy định tại Điều 89 của Luật xây dựng 2014;

- Có thiết kế bản vẽ thi công của hạng mục công trình, công trình khởi công đã được phê duyệt;

- Chủ đầu tư đã ký kết hợp đồng với nhà thầu thực hiện các hoạt động xây dựng liên quan đến công trình được khởi công theo quy định của phập luật;

- Có biện pháp bảo đảm an toàn, bảo vệ môi trường trong quá trình thi công xây dựng;

- Chủ đầu tư đã gửi thông báo về ngày khởi công xây dựng đến cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng tại địa phương trước thời điểm khởi công xây dựng ít nhất là 03 ngày làm việc.

Lưu ý: Đối với nhà ở riêng lẻ như biệt thự, nhà liền kề, hoặc nhà độc lập nếu không thuộc diện được miễn giấy phép xây dựng thì bắt buộc phải có giấy phép trước khi khởi công. Trường hợp không có giấy phép mà vẫn khởi công sẽ bị coi là hành vi vi phạm và bị xử lý vi phạm hành chính theo quy định pháp luật.

Các trường hợp được miễn giấy phép xây dựng gồm:

a) Công trình bí mật nhà nước; công trình xây dựng khẩn cấp;

b) Công trình thuộc dự án sử dụng vốn đầu tư công được Thủ tướng Chính phủ, người đứng đầu cơ quan trung ương của tổ chức chính trị, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước, Văn phòng Chủ tịch nước, Văn phòng Quốc hội, bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan trung ương của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và của tổ chức chính trị - xã hội, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp quyết định đầu tư xây dựng;

c) Công trình xây dựng tạm theo quy định tại Điều 131 của Luật này;

d) Công trình sửa chữa, cải tạo bên trong công trình hoặc công trình sửa chữa, cải tạo mặt ngoài không tiếp giáp với đường trong đô thị có yêu cầu về quản lý kiến trúc theo quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; nội dung sửa chữa, cải tạo không làm thay đổi công năng sử dụng, không làm ảnh hưởng đến an toàn kết cấu chịu lực của công trình, phù hợp với quy hoạch theo pháp luật về quy hoạch đô thị và nông thôn đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt, yêu cầu về an toàn phòng, chống cháy, nổ và bảo vệ môi trường;

đ) Công trình quảng cáo không thuộc đối tượng phải cấp giấy phép xây dựng theo quy định của pháp luật về quảng cáo; công trình hạ tầng kỹ thuật viễn thông thụ động theo quy định của Chính phủ;

e) Công trình xây dựng nằm trên địa bàn hai đơn vị hành chính cấp tỉnh trở lên, công trình xây dựng theo tuyến ngoài đô thị phù hợp với quy hoạch theo pháp luật về quy hoạch đô thị và nông thôn hoặc quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt;

g) Công trình xây dựng đã được cơ quan chuyên môn về xây dựng thông báo kết quả thẩm định thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế cơ sở đủ điều kiện phê duyệt thiết kế xây dựng và đáp ứng các điều kiện về cấp giấy phép xây dựng theo quy định của Luật này;

h) Nhà ở riêng lẻ có quy mô dưới 07 tầng thuộc dự án đầu tư xây dựng khu đô thị, dự án đầu tư xây dựng nhà ở có quy hoạch chi tiết 1/500 đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt;

i) Công trình xây dựng cấp IV, nhà ở riêng lẻ ở nông thôn có quy mô dưới 07 tầng và thuộc khu vực không có quy hoạch đô thị, quy hoạch khu chức năng hoặc quy hoạch chi tiết khu vực xây dựng được xác định trong quy hoạch chung huyện, quy hoạch chung xã đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; công trình xây dựng cấp IV, nhà ở riêng lẻ ở miền núi, hải đảo thuộc khu vực không có quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng khu chức năng; trừ công trình, nhà ở riêng lẻ được xây dựng trong khu bảo tồn, khu di tích lịch sử - văn hóa;

k) Chủ đầu tư xây dựng công trình quy định tại các điểm b, e, g, h, i và i1 khoản này, trừ nhà ở riêng lẻ quy định tại điểm i khoản này có trách nhiệm gửi thông báo thời điểm khởi công xây dựng, hồ sơ thiết kế xây dựng theo quy định đến cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng tại địa phương để quản lý.

Ảnh minh họa.

Trước đó, Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường kiến nghị lãnh đạo Tp.HCM cho phép người dân đăng ký xây dựng thay vì xin cấp giấy phép. Việc đăng ký sẽ căn cứ theo lộ giới hẻm và các quy định kiến trúc được nêu trong quy chế quản lý kiến trúc của thành phố.

Mẫu đăng ký do UBND phường, xã ban hành thống nhất, nhằm đơn giản hóa thủ tục nhưng vẫn đảm bảo thông tin cần thiết để phục vụ giám sát và hoàn công công trình.

Viện cho rằng quy định hiện hành của Luật Xây dựng đã cho phép miễn giấy phép xây dựng đối với công trình nhà ở thuộc khu vực có quy hoạch 1/500. Vì vậy có thể áp dụng hình thức đăng ký xây dựng thay thế tại Tp. HCM.

Theo đơn vị này, việc bỏ giấy phép xây dựng sẽ thuận tiện cho người dân, phù hợp với chỉ đạo cải cách của Thủ tướng nhưng vẫn giữ được vai trò quản lý nhà nước và kiểm soát kiến trúc đô thị. Quy định này không đồng nghĩa buông lỏng quản lý, và khi người dân vi phạm so với nội dung đăng ký, sẽ bị xử lý theo các quy định hiện hành về trật tự xây dựng.

Viện còn đề xuất điều chỉnh tăng chiều cao xây dựng thêm một tầng với nhà ở riêng lẻ có mặt tiền rộng trên 5,5 m và chiều sâu từ 12 m trở lên, nhằm nâng hiệu quả sử dụng đất trong điều kiện hạ tầng đô thị đã cải thiện.

Trong Công điện cuối tháng 5/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng chỉ đạo Bộ Xây dựng nghiên cứu cắt giảm thủ tục cấp phép xây dựng cho các công trình nhằm tiết kiệm tối thiểu 30% thời gian giải quyết, chi phí hành chính cho người dân, doanh nghiệp.

Người đứng đầu chính phủ cũng yêu cầu Bộ Xây dựng phải rút gọn thủ tục cấp phép xây dựng với dự án đã có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc nằm trong khu vực có thiết kế đô thị. Chỉ đạo lần này được xem là bước đi mạnh mẽ nhằm tháo gỡ điểm nghẽn thủ tục trong lĩnh vực xây dựng - một trong những rào cản lớn với quá trình phục hồi và phát triển của thị trường bất động sản cũng như các dự án hạ tầng trên cả nước.

K.Hoàng (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)