Sắp bỏ lương cơ sở thay bằng 'mức tham chiếu', loạt chế độ BHXH tăng mạnh, người dân hưởng lợi thế nào?

Mức tham chiếu thay đổi như thế nào?

Từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024 (số 41/2024/QH15) chính thức có hiệu lực, thay thế Luật BHXH 2014. Một trong những thay đổi quan trọng là việc thay thế khái niệm "mức lương cơ sở" bằng "mức tham chiếu" để tính mức đóng và hưởng các chế độ BHXH. Đặc biệt, mức tham chiếu ảnh hưởng trực tiếp đến các chế độ BHXH như lương hưu, trợ cấp thai sản, trợ cấp mai táng, trợ cấp tuất hằng tháng, và trợ cấp dưỡng sức, phục hồi sức khỏe.

Đặc biệt, việc áp dụng mức tham chiếu thay cho mức lương cơ sở giúp các khoản trợ cấp linh hoạt, phù hợp với thực tế kinh tế, đảm bảo giá trị thực tế của quyền lợi BHXH. Những chính sách này không chỉ khuyến khích người lao động tham gia BHXH lâu dài mà còn xây dựng một hệ thống an sinh đa tầng, công bằng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và ổn định xã hội trong bối cảnh già hóa dân số tại Việt Nam.

Căn cứ Điều 7, khoản 13 Điều 141 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực từ 1/5/2025, quy định mức tham chiếu như sau:

- Mức tham chiếu là mức tiền do Chính phủ quyết định dùng để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ BHXH.

- Mức tham chiếu được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế, phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và quỹ BHXH.

- Khi chưa bãi bỏ mức lương cơ sở thì mức tham chiếu bằng mức lương cơ sở. Tại thời điểm mức lương cơ sở bị bãi bỏ thì mức tham chiếu không thấp hơn mức lương cơ sở đó.

Hiện nay mức lương cơ sở là 2.340.000 đồng/tháng (theo khoản 2 Điều 3 Nghị định 73/2024/NĐ-CP).

Việc chuyển sang mức tham chiếu sẽ ảnh hưởng đến một số chế độ BHXH. Đặc biệt từ 1/7, Luật BHXH 2024 sẽ chính thức có hiệu lực, mức tham chiếu có ảnh hưởng rất lớn đối với nhiều chế độ BHXH mà người lao động cần biết.

Mức tham chiếu ảnh hưởng trực tiếp đến các chế độ BHXH như lương hưu, trợ cấp thai sản, trợ cấp mai táng, trợ cấp tuất... (Ảnh minh họa).

Lương hưu tối thiểu

Theo khoản 11 Điều 141 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, có đưa ra quy định như sau:

Điều 141. Quy định chuyển tiếp

...

11. Đối tượng quy định tại điểm a, b, c, d, đ, g và i khoản 1 Điều 2 của Luật này đã tham gia bảo hiểm xã hội trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành mà có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ đủ 20 năm trở lên thì mức lương hưu hằng tháng thấp nhất bằng mức tham chiếu.

...

Như vậy, mức tham chiếu trong BHXH có vai trò quan trọng trong việc xác định lương hưu tối thiểu cho người lao động. Vì nếu theo quy định trên, người lao động là công dân Việt Nam đã tham gia BHXH bắt buộc trước ngày 1/7/2025 và có thời gian đóng BHXH từ đủ 20 năm trở lên thì mức lương hưu hằng tháng thấp nhất sẽ bằng mức tham chiếu.

Điều này đồng nghĩa với việc mức tham chiếu trở thành ngưỡng lương hưu tối thiểu mà người lao động đủ điều kiện được hưởng, bất kể mức lương đóng BHXH trước đây có thấp hơn mức tham chiếu.

Việc đảm bảo mức lương hưu tối thiểu không thấp hơn 2,34 triệu đồng/tháng, giúp người lao động có thu nhập cơ bản khi nghỉ hưu.

Ví dụ: Một người lao động đóng BHXH 20 năm, mức lương bình quân đóng BHXH thấp, trước đây có thể nhận lương hưu dưới 2,34 triệu đồng/tháng. Với mức tham chiếu, lương hưu tối thiểu sẽ được đảm bảo ở mức 2,34 triệu đồng/tháng (hoặc cao hơn nếu mức tham chiếu tăng).

Các khoản trợ cấp được tính theo mức tham chiếu:

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 cũng quy định nhiều khoản trợ cấp dựa trên mức tham chiếu, cụ thể:

Trợ cấp một lần khi sinh con

Căn cứ khoản 4 Điều 58 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, quy định mức trợ cấp một lần cho mỗi con quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 58 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 bằng 02 lần mức tham chiếu tại tháng lao động nữ sinh con, nhận con do nhờ mang thai hộ, nhận nuôi con nuôi.

Người tham gia BHXH tự nguyện cũng được hưởng quyền lợi này, với mức trợ cấp 2 triệu đồng/đứa con do ngân sách nhà nước chi trả.

Với mức tham chiếu hiện tại (2,34 triệu đồng), trợ cấp một lần khi sinh con lao động nữ nhận được là 4,68 triệu đồng/đứa con (2 x 2,34 triệu), tăng so với mức 3,6 triệu đồng trước đây (2 x 1,8 triệu đồng mức lương cơ sở).

Ví dụ: Một lao động nữ sinh con vào tháng 7/2025 sẽ nhận trợ cấp 4,68 triệu đồng, cao hơn 1,08 triệu đồng so với quy định cũ.

(Ảnh minh họa)

Trợ cấp mai táng

Căn cứ khoản 2 Điều 85 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, mức trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức tham chiếu tại tháng mà người lao động qua đời.

Với mức tham chiếu 2,34 triệu đồng, trợ cấp mai táng là 23,4 triệu đồng, tăng đáng kể so với mức 18 triệu đồng trước đây (10 x 1,8 triệu đồng).

Ngoài ra, khi mức tham chiếu được điều chỉnh cao hơn, trợ cấp mai táng sẽ tăng tương ứng, đảm bảo hỗ trợ tốt hơn cho thân nhân người lao động.

Ví dụ: Nếu một người hưởng lương hưu qua đời vào tháng 8/2025, thân nhân sẽ nhận 23,4 triệu đồng để chi trả chi phí mai táng.

Trợ cấp tuất hằng tháng

Căn cứ khoản 1 Điều 87 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, thân nhân của người lao động mất sẽ được hưởng mức trợ cấp tuất hằng tháng bằng 50% hoặc 70% mức tham chiếu tùy theo điều kiện (có người nuôi dưỡng hay không).

Với mức tham chiếu 2,34 triệu đồng: Mức trợ cấp tuất hằng tháng thấp nhất là 1,17 triệu đồng/tháng (50% x 2,34 triệu). Nếu có người nuôi dưỡng, mức trợ cấp là 1,638 triệu đồng/tháng (70% x 2,34 triệu).

So với mức lương cơ sở cũ (1,8 triệu đồng), trợ cấp tuất tăng từ 0,9 triệu đồng (50%) hoặc 1,26 triệu đồng (70%) lên mức cao hơn, đảm bảo hỗ trợ tốt hơn cho thân nhân.

Ví dụ: Thân nhân của một người lao động qua đời, có người nuôi dưỡng, sẽ nhận 1,638 triệu đồng/tháng thay vì 1,26 triệu đồng/tháng như trước.

Nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau ốm đau hoặc thai sản

Căn cứ khoản 3 Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, mức hưởng cho một ngày nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản từ ngày 1/5/2025 bằng 30% mức tham chiếu.

Với mức tham chiếu 2,34 triệu đồng, trợ cấp dưỡng sức là 702.000 đồng/ngày (30% x 2,34 triệu), tăng so với mức 540.000 đồng/ngày trước đây (30% x 1,8 triệu).

Quy định mới cũng cho phép tính trợ cấp ốm đau cho trường hợp nghỉ nửa ngày (bằng 1/2 mức trợ cấp 1 ngày), tăng tính linh hoạt cho người lao động.

Ví dụ: Một lao động nữ nghỉ dưỡng sức sau sinh 5 ngày sẽ nhận 3,51 triệu đồng (5 x 702.000 đồng), cao hơn 0,81 triệu đồng so với quy định cũ (5 x 540.000 đồng).

Chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp

Quy định mới: Theo Luật An toàn, vệ sinh lao động 2015 và Luật BHXH 2024, trợ cấp một lần cho người lao động bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp (suy giảm khả năng lao động từ 5% đến 30%) được tính dựa trên mức tham chiếu.

Trợ cấp = 5 x mức tham chiếu + (Tỷ lệ % suy giảm - 5) x 0,5 x mức tham chiếu.

Với mức tham chiếu 2,34 triệu đồng:

+ Suy giảm 5% khả năng lao động: Trợ cấp là 11,7 triệu đồng (5 x 2,34 triệu), tăng so với 9 triệu đồng trước đây (5 x 1,8 triệu).

+ Suy giảm thêm mỗi 1% được hưởng thêm 1,17 triệu đồng (0,5 x 2,34 triệu), cao hơn 0,27 triệu đồng so với trước (0,5 x 1,8 triệu).

Ví dụ: Người lao động suy giảm 10% khả năng lao động sẽ nhận 14,55 triệu đồng (5 x 2,34 triệu + 5 x 0,5 x 2,34 triệu), tăng 2,25 triệu đồng so với quy định cũ.

T.San (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)