Đó chính là sông Quây Sơn bắt nguồn từ Quảng Tây (Trung Quốc) với hai nhánh chảy vào Việt Nam hợp lưu nhau tại xã Ngọc Khê (Trùng Khánh). Từ Ngọc Khê, con sông uốn lượn chảy qua các xã: Đình Phong, Chí Viễn, Đàm Thủy (huyện Trùng Khánh), qua huyện Hạ Lang rồi chảy về Trung Quốc. Chính bởi có dòng chảy khá dài nên khi đến Cao Bằng, sông Quây Sơn đã mang tới nhiều giá trị về thủy lợi, thủy điện, du lịch và bồi đắp phù sa cho vùng đất Trùng Khánh.
Từ nơi bắt đầu chảy vào Cao Bằng, đi đến đâu sông Quây Sơn đều tạo ra những khung cảnh đẹp tựa "xứ sở thần tiên".
Dòng nước có màu xanh ngọc bích uốn lượn trải dài qua nhiều khu vực, có nơi ôm ấp lấy chân núi đá vôi sừng sững tạo thành khung cảnh sơn thủy hữu tình, chỗ lại nép mình dưới những khóm tre xanh mướt, có khúc lại như dải lụa mềm mại vắt qua cánh đồng lúa chín Phong Nặm, Ngọc Côn… Bên bờ sông có những bãi bồi với đàn trâu thong dong gặm cỏ, hay có khóm lau trắng phất phơ điểm thêm sắc hồng của vài bông hoa phù dung mọc dại… Tất cả tạo nên một khung cảnh nên thơ trữ tình làm say lòng biết bao du khách.
Đôi chỗ đường giao thông chính băng qua sông bằng cầu treo hoặc những cây cầu nhỏ bắc ngang. Mỗi nơi dòng sông đi qua đều mang nét đẹp riêng. Nơi thì sông nép mình dưới những rặng vầu um tùm xanh mướt, nơi lại ôm ấp những ngọn núi đá vôi để bóng núi in xuống mặt nước sơn thủy hữu tình. Nơi khác sông lại uốn lượn vắt ngang những thửa ruộng như một dải lụa hay xuyên qua rừng cây sau sau vàng đỏ trong mùa thu làm ai đi ngang cũng phải ngẩn ngơ trong chốc lát.
Dọc theo dòng Quây Sơn là rất nhiều làng bản với bề dày về di sản văn hóa vật thể và phi vật thể đậm đà bản sắc. Bên cạnh đó là những tuyệt tác thiên nhiên kỳ thú như động Ngườm Ngao và nổi tiếng nhất phải kể đến thác Bản Giốc. Thác Bản Giốc nằm ở Đàm Thủy, Cao Bằng là một trong những thác nước nổi tiếng không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới.
Đây cũng là điểm cuối của sông Quây Sơn, nơi dòng chảy không còn nằm hoàn toàn trên đất Việt và đường phân định biên giới hai nước Việt - Trung được xác định ở giữa sông.
Bắt đầu từ đoạn này tới huyện Hạ Lang sông được coi là biên giới tự nhiên giữa hai nước. Thác Bản Giốc gồm hai phần, ở Việt Nam được gọi chung là thác Bản Giốc, ở Trung Quốc được chia làm hai phần và gọi là cặp thác Đức Thiên - Bản Ước có chiều rộng là 208m.
Thác Bản Giốc là thác nước lớn thứ 4 trên thế giới nằm trên một đường biên giới giữa các quốc gia và là thác nước tự nhiên lớn nhất khu vực Đông Nam Á. Do vị trí địa lý nên thác có mùa khô và mùa mưa được chia rõ rệt. Mùa khô từ tháng 9 trở đi là lúc thác cạn nhất, ở thời điểm cuối tháng 9 đầu tháng 10 khi nước ở thác mới chớm ít dần đi cũng là lúc mùa lúa chín cùng với một số cây tự nhiên quanh thác đổi màu tạo nên một vẻ đẹp huyền ảo.
Cách thác không xa là Chùa Phật Tích Trúc Lâm Bản Giốc - một trong những ngôi chùa đầu tiên được xây dựng trên miền đất biên cương phía Bắc của Tổ Quốc, hay động Ngườm Ngao như một mê cung kỳ diệu khiến du khách quên lối về.
Đi dọc theo dòng sông còn có nhiều địa điểm ngắm cảnh để du khách chiêm ngưỡng bức tranh thiên nhiên tuyệt vời của sông, nước, mây, trời.
Đến Trùng Khánh, du khách có thể chọn cho mình một nhà hàng, khách sạn phù hợp hoặc lựa chọn sử dụng các dịch vụ tốt nhất tại các khu resort theo sở thích.
Các homestay, farmstay của người dân bản địa bên bờ sông cũng là gợi ý thú vị cho kỳ nghỉ dành cho du khách. Không chỉ vậy, một số khúc sông Quây Sơn còn là nơi trải nghiệm môn thể thao chèo thuyền kayak hoặc ván sup của các bạn trẻ. Một số homestay còn cung cấp thêm dịch vụ cho thuê xe đạp và ca-nô trên sông phục vụ nhu cầu ngắm cảnh của du khách.
Điểm cuối dòng sông này chảy trên lãnh thổ Việt Nam là tại Cột Mốc số 845, thuộc xã Lý Quốc, huyện Hạ Lang.
Với màu xanh ngọc bích hay màu lam ngọc đặc trưng tuyệt đẹp, dòng Quây Sơn hiền hòa đã trở thành một đại diện cho vẻ đẹp bình dị miền sơn cước. Sông Quây Sơn và thác Bản Giốc là những điểm đến đặc biệt hấp dẫn trong bản đồ du lịch của tỉnh Cao Bằng, thu hút ngày càng đông đảo du khách.
Tường San (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)