Danh mục

Chuyện ở khu nghĩa địa thái giám Việt Nam

Thứ tư, 28/12/2011 09:52

Trong cuộc sống xô bồ của phố thị, có khu nghĩa địa dành riêng cho các thái giám nhà Nguyễn mà rất ít người biết đến.

Khu nghĩa địa nhỏ bé, trầm mặc nằm một góc trong khu vườn chùa Từ Hiếu, thuộc thôn Dương Xuân, xã Hương Thủy, huyện Hương Thủy, Thừa Thiên - Huế.

Những cuộc đời cô độc

Ảnh hưởng từ nền văn hóa phương Đông, chế độ phong kiến Việt Nam cũng tuyển chọn thái giám (còn gọi là hoạn quan) để giám sát, dạy dỗ cũng như hầu hạ đội ngũ phi tần, cung nữ, hoàng hậu, công chúa và là người sai vặt của vua. Bởi vậy, những thái giám phục vụ trong cung phải chấp nhận thân phận không đàn ông cũng chẳng đàn bà.

Trong lịch sử Việt Nam cũng có những vị thái giám để lại tiếng tăm cho đời. Họ được tham gia triều chính, tuy nhiên còn phụ thuộc vào sự thịnh vượng của vương triều và vị vua của họ. Điển hình như vị anh hùng - danh tướng Lý Thường Kiệt cũng là hoạn quan dưới ba triều vua Lý. Tuy nhiên, đó chỉ là sự hiếm hoi của biến cố lịch sử.

Thái giám nhà Nguyễn

Khu nghĩa địa trong bài viết đề cập, hầu hết đều là những thái giám thuộc triều Nguyễn. Trong vương triều nhà Nguyễn, đội ngũ thái giám cũng được tuyển nhiều hay ít tùy từng vị vua khác nhau. Sau khi vua Bảo Đại, vị hoàng đế cuối cùng của triều Nguyễn chính thức lên ngôi, việc tuyển thái giám không còn nữa. Các thái giám được tuyển từ những đời vua trước đó sống ở trong cung chỉ lo việc quét dọn sân vườn, chăm sóc cây cảnh chứ không còn phải lo việc chăn gối cho vua nữa.

Sau khi phục vụ trong vương triều, về cuối đời các thái giám triều Nguyễn phải cư trú ở một ngôi nhà phía Bắc hoàng thành gọi là Cung Giám viện. Họ được nhận lương của triều đình và chuyển về Cung giám viện cho đến cuối đời. Họ không được chết ở những chốn linh thiêng như trong Đại nội hoặc trên lăng tẩm bên các vị vua.

Để chống đỡ sự tuyệt tự và cô độc, neo đơn của tuổi già, nhiều thái giám đã xin nhận con nuôi để có người hương khói sau khi chết. Số khác chọn cách lấy vợ, do mất khả năng sinh con, họ lấy phụ nữ già để bầu bạn những tháng ngày cuối đời. Một số ít thái giám may mắn hơn thì về quê sống với họ hàng. Cũng có những vị thái giám, vì lo lắng không có chốn khi nằm xuống, bát hương sẽ lạnh trong ngày giỗ nên khi còn sống họ đã liệu tính trước cho mình một nơi an nghỉ. 

Trong xã hội phong kiến, thái giám không thuộc về giai cấp nào, họ suốt đời gần như chỉ ở trong cung cấm. Bởi vậy, tên tuổi của những thái giám triều Nguyễn ít khi được nhắc đến. Sử sách viết về thái giám cũng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Những gì còn lại về thái giám triều Nguyễn cho đến ngày nay chỉ là khu mộ địa nằm trong khuôn viên chùa Từ Hiếu, thuộc thôn Dương Xuân, xã Thủy Xuân, huyện Hương Thủy, Thừa Thiên - Huế. 

Tấm bia ký thương cảm

Cách thành Huế khoảng chừng 7km về phía Tây Nam, chùa Từ Hiếu tọa lạc trên một vùng đồi núi, có phong cảnh trầm mặc, u tịch của chốn Phật. Cách ngôi chính điện của chùa khoảng 50m về hướng trái là khu nghĩa địa của các vị thái giám trong không gian tĩnh mịch đến u buồn.   

Một góc khu mộ địa thái giám tại chùa Từ Hiếu

Theo những tài liệu của các nhà nghiên cứu Huế, năm 1943, dưới thời vua Thiệu Trị, thái giám Châu Phước Năng đã đứng ra quyên góp tiền trùng tu chùa Từ Hiếu - một ngôi chùa khá nổi tiếng, lấy đó làm chốn an nghỉ cuối cùng. Đến năm 1893, nhiều thái giám dưới vua Thành Thái tiếp tục đóng góp tiền của để tu sửa lại chùa. Thành lệ, hàng năm các thái giám đều góp phần công đức để sau khi chết, họ được nhà chùa mai táng và cúng giỗ. Từ Hiếu dần trở thành nơi an nghỉ của các thái giám triều Nguyễn.

Chùa Từ Hiếu còn có tên gọi khác là chùa Thái Giám. Theo sự khảo sát rất tỉ mỉ của các nhà Huế học: Khu mộ hình chữ nhật với diện tích gần 1000m2, có chiều dài 26,03m và rộng 19,05m, được bao quanh bởi bốn bức tường dày 0,79m; cao 1,78m. ở giữa có tấm bia khắc ghi công lao đóng góp của các thái giám. Các ngôi mộ có 3 dãy, hàng thứ nhất mộ to, hàng thứ ba mộ nhỏ hơn hàng thứ hai vì được xếp theo chức vụ của quan Thái giám xưa.

Số mộ đếm được là 25 ngôi, có 2 ngôi mộ gió không có thi hài ở đó. Trong đó, 21 ngôi còn nguyên vẹn, có bia khắc tên tuổi, quê quán, pháp danh, chức vụ và ngày mất. Rõ ràng nhất là bia số 22 (ở dãy trong cùng) có khắc: Hoàng triều Cung Giám viện, quảng vụ Nguyễn Hầu, người ở thôn Nhi, xã Hoàng Công, tổng Hoàng Công, huyện Thanh Trì, phủ Thường Tín, tỉnh Hà Nội. Mất ngày 15 tháng Giêng năm Khải Định thứ V (1920). Nhiều bia mộ khác vẫn còn đọc rõ chữ.

Xúc động nhất là tấm bia ký sắc nằm ở phía mặt tiền. Bia chỉ cao quá 1m, rộng hơn 0,5m nhưng nội dung khiến người đọc không khỏi xót xa:

"Nhân nghĩ rằng nếu không lo kể về sau, khi còn sống thì nương nhờ chốn Phật, mà khi chúng ta chết thì biết nương tựa vào đâu. Nhận thấy ở góc thành phía Tây Nam có một đám đất, lấy gạch xây thành để về sau làm nơi chôn mộ. Ở đó làm một cái am lợp ngói để hàng năm thờ cúng, gần nơi của Phật mới là nơi thừa tự lâu dài. Và ngày thường cùng bằng hữu nếu ai ốm đau có chỗ ra vào dưỡng bệnh, khi nằm xuống có chỗ tống táng".  

Cổng chính giữa có đặt một tấm bia đá được dựng từ năm 1901 do Cao Xuân Dục soạn, ghi lại những tâm sự của Thái giám triều Nguyễn: "Trong khi sống chúng tôi tìm thấy ở đây sự yên lặng, khi đau ốm chúng tôi đến lánh mình và sau khi chết được an táng cùng nhau. Sống hay chết ở đây chúng tôi đều được yên tĩnh".

Nhìn cảnh tượng 25 nấm mồ của các những thái giám rêu phủ giữa chốn u tịch khiến cho những ai đến thăm không khỏi chạnh lòng. Cái vẻ trầm mặc rêu phong cùng những câu chuyện, những thân phận đằng sau cánh cửa vàng son càng khiến cho hậu thế không khỏi xót xa.

Chạnh lòng những ngôi mộ bị lãng quên  

Một thời vàng son đã khép lại, mỗi khi nhắc đến Huế, nhiều người vẫn còn nhớ khá rõ về những giai thoại về các vị vua chúa, quan lại triều Nguyễn. Thế nhưng, nhắc đến thân phận thái giám rất ít ai để ý đến. Nhiều du khách đến thăm Huế, thăm đất Thần Kinh, lăng tẩm nhưng ít ai biết đến những thái giám vốn là những người góp phần quan trọng trong việc cai quản dưới thời các triều đại. Những gì còn lại đối với những thái giám chỉ còn lại chút ngậm ngùi, thương xót cho những kiếp người sống cô độc, chết trong hoang lạnh.    

Theo tục lệ, hàng năm cứ đến rằm tháng 11, chùa Từ Hiếu lại tổ chức ngày giỗ chung để tưởng nhớ những người đã mất, trong đó có thái giám triều Nguyễn. Còn những ngày bình thường, khu mộ địa vắng bóng, ít người qua lại. Mặc dù nằm trong khuôn viên chùa Từ Hiếu nhưng khách thập phương chỉ quan tâm đến cúng bái, hành hương, ít ai để ý đến những ngôi mộ này. Nếu không có các sư của chùa quét dọn và hương khói thì chắc các ngôi mộ này đã bị hủy hoại theo thời gian.

Cuộc đời của những thái giám khi còn sống phải chịu thân phận hầu hạ trong bốn bức tường của cung cấm, khi cuối đời cũng phải chịu số kiếp cô đơn, lặng lẽ nơi bốn bức tường của khu mộ địa vắng lặng này. Những vị sư trong chùa cho biết, ngày thường rất ít người ghé vào khu nghĩa địa này. Thi thoảng, một vài người họ hàng của các vị thái giám vào đây thắp hương.

Tuy nhiên, họ cũng vội đến rồi lại vội đi, mất hút dưới những tán rừng thông. Dường như họ không muốn ai biết mình có bất cứ mối quan hệ nào với thái giám hay nghe ai hỏi về cuộc đời của những con người sinh ra chẳng được mấy ai chấp nhận.     

Nằm gần chốn phồn hoa đô hội, ồn ào và náo nhiệt, chùa Từ Hiếu vẫn trầm mặc như thuở ban đầu vốn có. Các ngôi mộ hoạn quan rêu phong phủ kín, không gian vắng lặng không một bóng người qua lại. Ai từng một lần đến thăm khu nghĩa địa của những thái giám cũng không khỏi bùi ngùi xót xa. Hơn thế, có những du khách vô ý còn cố tình vẽ lên trên nền mộ rêu phong những nét vẽ nguệch ngoạc đến vô tâm. 

Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng cần sớm có biện pháp phục hồi, tu bổ, bảo tồn nếu không khu mộ địa sẽ lặng lẽ biến mất trong nay mai như chính cuộc đời cô độc lặng lẽ của các vị thái giám vậy.

Người đưa tin

Tin được quan tâm

Hoa hậu Yến Nhi lủi thủi một mình về nước với núi hành lý, sau khi 'trắng tay' tại Miss Grand International 2025

Hoa hậu Yến Nhi đã chính thức về nước sau khi out top 22 Miss Grand International 2025.
Chuyện làng sao 13 giờ, 35 phút trước

Sao Việt 18/10: Lương Bằng Quang 'điên loạn, tan nát' vì nhớ Ngân 98; Tuấn Hưng 'muốn khóc thật to' khi mẹ mắc bệnh

Tin sao Việt 18/10/2025: Sau khi Ngân 98 bị bắt tạm giam, Lương Bằng Quang có dòng chia sẻ gây chú ý trên trang cá...
Chuyện làng sao 2 ngày, 10 giờ trước

Những cái tên 'kỵ' đặt ở Việt Nam: Có tên bị cấm khai sinh, thậm chí nếu cố tình còn mang tới xui rủi bất lợi cho trẻ sau này

Việc đặt tên cho con không chỉ là thể hiện tình yêu và ước nguyện của cha mẹ mà còn liên quan đến các quy...
Kiến thức 2 ngày, 10 giờ trước

H'Hen Niê mừng con gái đầy tháng, tiết lộ tên thật của bé dân tình trầm trồ vì quá ý nghĩa

Hoa hậu H'Hen Niê cùng gia đình hạnh phúc mừng đầy tháng con gái. Con gái nàng Hậu trộm vía bụ bẫm, sở hữu làn...
Chuyện làng sao 24 giờ, 48 phút trước

MAILISA trao tặng 2 căn nhà Tình Thương trị giá 140 triệu đồng tại Phường Cầu Kiệu TP.HCM – Lan tỏa giá trị nhân ái

Giữa lòng Sài Gòn hoa lệ, nơi ánh đèn phố xá rực rỡ, vẫn còn đâu đó những mái nhà đơn sơ, những phận người...
Doanh nghiệp 2 ngày, 5 giờ trước

Lương Bằng Quang đang 'hại' Ngân 98?

Những động thái của Lương Bằng Quang nhiều ngày qua càng khiến công chúng phản cảm với Ngân 98.
Chuyện làng sao 12 giờ, 1 phút trước

Tin cùng mục

Một lỗi liên quan đến nồng độ cồn có thể bị xử phạt đến 40 triệu đồng theo quy định mới nhất, người dân đừng bỏ qua nếu không muốn mất tiền oan

Mức phạt 40 triệu đồng áp dụng đối với người điều khiển ô tô có nồng độ cồn trong máu hoặc hơi thở vượt quá...
Tin trong ngày 54 phút trước

Thông tin quan trọng mà tất cả phụ huynh và học sinh trên cả nước cần nắm rõ

Đây được xem là bước ngoặt quan trọng, hướng tới một nền giáo dục thống nhất, bình đẳng và chất lượng trên phạm vi cả...
Dòng sự kiện 58 phút trước

Không có sổ đỏ hay lương hưu, nhưng 3 khoản quỹ nhỏ đã giúp tôi sống nhàn sau 60 tuổi

Khi không tham gia bảo hiểm xã hội đầy đủ, đồng nghĩa với việc không có lương hưu, nếu có một nguồn thu nhập ổn...
Tin trong ngày 60 phút trước

Từ bây giờ, người dân sẽ được hưởng đặc quyền này khi cấp Sổ đỏ lần đầu

Người dân khi cấp sổ đỏ lần đầu sẽ được nới thời hạn ghi nợ tiền sử dụng đất.
Kiến thức 3 giờ, 27 phút trước

Ngay cả khi xe không vi phạm, CSGT vẫn có quyền yêu cầu dừng xe và kiểm tra nồng độ cồn đúng không?

Nhiều người tham gia giao thông thắc mắc liệu CSGT có quyền dừng xe để kiểm tra nồng độ cồn ngay cả khi họ tuân...
Kiến thức 4 giờ, 32 phút trước

Cuối tuần này, người dân đi Hội chợ Mùa Thu sẽ được hỗ trợ kinh phí khi đến tham quan?

UBND TP Hà Nội đang nghiên cứu phương án hỗ trợ kinh phí di chuyển cho người dân đến tham quan Hội chợ Mùa Thu...
Tin trong ngày 4 giờ, 32 phút trước

Tin mới cập nhật

Người chồng khiến bao phụ nữ ao ước lại làm tôi sống trong tủi nhục và cô đơn vì 'bí mật trên giường cưới'

Ngày cưới, tôi mặc váy trắng đứng bên anh, giữa sảnh khách sạn năm sao, ai cũng khen tôi có phúc. Nhưng chẳng ai biết,...
Tâm sự 57 phút trước

Từ việc Jack hát ca từ phản cảm: Việc học với nghệ sĩ là rất quan trọng!

Jack trình diễn ca khúc chứa ngôn từ phản cảm, dung tục tại đêm nhạc ở Hà Nội thì trách nhiệm thuộc về cơ quan...
Chuyện làng sao 1 giờ trước

4 loại cây ra hoa là ám hiệu điềm lành, gia chủ sắp 'trúng số độc đắc', giàu ú ụ

Trong thế giới cây cảnh, có những loại cây rất hiếm khi ra hoa, nhưng một khi đã nở hoa lại được cho là điềm...
Phong thủy 3 giờ, 27 phút trước

Midu lộ phần bụng to bất thường, vướng nghi vấn đang mang thai

Với lớp trang điểm nhẹ nhàng, mái tóc uốn bồng bềnh cùng phong thái tự tin, Midu nhận được “cơn mưa” lời khen từ khán...
VIDEO 4 giờ, 31 phút trước

Liên Bỉnh Phát lần đầu công khai thể hiện tình cảm với người yêu giữa chốn đông người

Dù đã có 5 năm bên nhau, nhưng đây là lần hiếm hoi Ngọc Kayla và Liên Bỉnh Phát thể hiện tình cảm cỡ này...
VIDEO 4 giờ, 31 phút trước

Xem xong phim Sex Education, vợ chồng tôi phải mở cuộc họp gia đình khẩn cấp trước khi tổ ẩm tan vỡ

Một gia đình không chỉ được xây dựng bằng tình yêu, mà còn bằng sự giao tiếp và thấu hiểu. Câu chuyện của một gia...
Tâm sự 4 giờ, 31 phút trước

Những con giáp nào cần thận trọng vào thứ Ba ngày 21 tháng 10, tức ngày mùng 1 tháng 9 âm lịch?

Thứ Ba, ngày 21 tháng 10, ngày đầu tiên của tháng 9 âm lịch, đại diện cho năm Tỵ, tháng Bính Thân và ngày Quý...
Đời sống số 4 giờ, 55 phút trước

Trắc nghiệm tâm lý: Bạn sợ loài vật nào nhất? Một bức tranh tượng trưng cho điều gì để kiểm tra nỗi sợ của bạn?

Hãy chọn bức tranh khiến bạn thấy rùng mình hoặc không thoải mái nhất — đó là dấu hiệu tiết lộ nỗi sợ tiềm ẩn...
Đời sống số 4 giờ, 15 phút trước

CSGT kiểm tra nồng độ cồn trên toàn quốc, trọng điểm vào khung giờ nào?

Phòng CSGT TP HCM cũng triển khai kế hoạch cao điểm kiểm soát nồng độ cồn từ nay đến giai đoạn trước trong và sau...
Dòng sự kiện 5 giờ, 7 phút trước

Shark Bình từng nói thẳng hành trình khởi nghiệp, thừa nhận thất bại và ước 'có ai tát vào mặt 1 cái'

Shark Bình: "Tôi từng ước 15 năm trước có ai tát vào mặt 1 cái thì đã tránh được bao nhiêu thất bại trong quá...
Doanh nghiệp 5 giờ, 7 phút trước