Tại sao vắc xin, thuốc lại thường được tiêm vào bắp tay chứ không phải vị trí khác? Không chỉ giảm đau đâu

Ngay từ khi còn nhỏ, hầu hết chúng ta đều đã trải qua các hoạt động tiêm phòng. Có một điểm chung ít ai để ý tới khi đi tiêm, đó chính là các bác sĩ thường tiêm vào bắp tay chứ không phải vị trí nào khác. Thậm chí tới khi lớn lên, ở tay của nhiều người vẫn sẽ còn sẹo do các mũi tiên vắc xin để lại.

Vậy tại sao đa số vắc xin được tiêm vào bắp mà không phải là bộ phận khác trên c‌ơ th‌ể? Cụ thể, tại sao lại vào vị trí cơ delta?.

Tại sao đa số vắc xin được tiêm vào bắp tay mà không phải là bộ phận khác trên c‌ơ th‌ể

Thực tế, tiêm vắc xin là một trong những biện pháp phòng bệnh phổ biến. Theo lời Phó Giáo sư Elizabeth Richards hiện đang công tác tại Đại học Purdue, hầu hết chứ không phải tất cả, các vắc xin được tiêm vào cơ bắp. Kỹ thuật này có tên chuyên ngành là “tiêm bắp - intramuscular injection”. Một số vắc xin được đưa vào c‌ơ th‌ể qua đường uống, một số khác lại được tiêm dưới da. Sở dĩ, chỉ tiêm vào vùng bắp là bởi đây là vị trí có khả năng miễn dịch đồng thời khoanh vùng được hoạt động phát thuốc sau khi tiêm.

Sức mạnh của cơ bắp

Không giống như lớp mỡ ngay dưới da của chúng ta, cơ bắp có nguồn cung cấp máu tuyệt vời để giúp phân tán vắc xin, Joanna Groom, một nhà nghiên cứu miễn dịch học tại Viện Walter và Eliza Hall cho biết. Cơ chứa và thu nhận các tế bào miễn dịch được gọi là tế bào đuôi gai, chúng hấp thụ các kháng nguyên một cách nhanh chóng và dính chúng trên bề mặt của chúng, giống như một lá cờ. Sau đó, các tế bào đuôi gai di chuyển đến và trượt vào các hạch bạch huyết, "chúng giống như những nơi gặp gỡ lớn của hệ thống miễn dịch". Ở đó, chúng gặp tế bào T và tế bào B - những tế bào bạch cầu giúp bảo vệ cơ thể chúng ta chống lại các tác nhân gây bệnh cụ thể. Tế bào đuôi gai sẽ biểu hiện cờ của mình với tế bào T và B cho đến khi tìm thấy những tế bào nhận ra kháng nguyên, sau đó cho chúng tín hiệu để nhân lên và trong trường hợp tế bào B, bắt đầu sản xuất kháng thể.

Vùng cơ bắp có các tế bào miễn dịch

Một trong những nguyên nhân khiến cơ bắp trở thành bộ phận nhận vắc xin lý tưởng nhất chính là vì có các tế bào miễn dịch quan trọng ở mô cơ. Chúng có khả năng nhận ra các antigen, những mảnh của virus/vi khuẩn có trong vắc xin, vốn có thể kích thích hệ miễn dịch của cơ thể. Ví dụ như vắc xin Covid-19, khi tiêm vào c‌ơ th‌ể, các tế bào miễn dịch ở cơ sẽ nhận ra các antigen trong đó và vận chuyển đưa tới vị trí hạch bạch huyết.

Chúng ta đều sở hữu cụm hạch bạch huyết ở vùng dưới cánh tay, gần cơ delta, bộ phận này đóng vai trò trọng yếu trong hoạt động của hệ miễn dịch. Ở hạch bạch huyết, các tế bào miễn dịch có thể nhận dạng kháng nguyên trong vaccine, nhờ đó khởi động được quá trình sản xuất kháng thể. Khi tiêm vaccine tại điểm bắp, thời gian để tín hiệu phát đi khắp c‌ơ th‌ể cũng sẽ được rút ngắn, quá trình miễn dịch diễn ra nhanh chóng, thuận lợi hơn.

Kéo dài hệ thống miễn dịch

Cũng như việc cung cấp một lượng tế bào đuôi gai sẵn sàng, cơ đóng vai trò như một "chỗ gửi", nơi vắc xin có thể tồn tại một thời gian và được sử dụng trong thời gian dài hơn. Tiến sĩ Groom cho biết, điều này cho phép kéo dài thời gian đào tạo hệ thống miễn dịch, "được cho là dẫn đến việc kích hoạt tối đa hệ thống miễn dịch". Có những tế bào miễn dịch không đặc hiệu khác có thể phá hủy vắc xin và phân hủy nó trước khi nó có cơ hội đi đến hạch bạch huyết. Ngoài việc dễ thực hiện hơn, tiêm vắc xin vào cơ cũng có rất ít tác dụng phụ nghiêm trọng và nhìn chung ít gây viêm hơn so với tiêm vắc xin vào tĩnh mạch.

Kiểm soát phản ứng với vắc xin trong một vùng

Hầu hết các loại vắc xin bao gồm hai phần: phần kháng nguyên đặc hiệu của vi rút và một chất tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn được gọi là chất bổ trợ. Thuốc bổ trợ đôi khi có thể dẫn đến tình trạng viêm tổng thể, nhiều khi qua đường tĩnh mạch hơn là khi ở trong mô. Cơ bắp giúp khoanh vùng bất kỳ phản ứng bất lợi nào và giảm thiểu chúng, vì vậy nó an toàn hơn. Tiến sĩ Groom cho biết mặc dù các tác dụng phụ thường gặp của tiêm bắp có thể là cơn đau trong vài ngày, nhưng chúng là dấu hiệu cho thấy hệ thống miễn dịch của bạn đang làm những gì cần thiết.

Mặt khác, vùng cơ ở các đối tượng khác nhau cũng có thể tác động tới khả năng tiếp nhận vaccine. Đa số trẻ em và người trưởng thành sẽ được tiêm ở bắp tay, còn trẻ sơ sinh thường được tiêm ở vùng đùi do cơ tay của trẻ chưa phát triển đủ.

Một số vaccine cũng có thể được tiếp nhận ở vùng đùi. Tuy nhiên, nếu tiêm vào vị trí này, thao tác cởi bỏ trang phục sẽ khiến hoạt động tiêm phòng trở nên khó khăn và mất thời gian hơn với người lớn.

Tiêm bắp có lợi thế hơn các đường tiêm khác ở những điểm sau đây:

Đường uống (đưa vào dạ dày): Một số loại thuốc có thể bị phá hủy bởi hệ thống tiêu hóa.

Đường tiêm tĩnh mạch (đưa trực tiếp vào tĩnh mạch): Một số loại thuốc có thể gây kích thích tĩnh mạch hoặc người thực hiện kỹ thuật khó định vị được chỗ tiêm.

Đường tiêm dưới da (đưa vào mô mỡ ngay dưới lớp da): Thuốc ở dạng tiêm bắp được hấp thu nhanh hơn tiêm dưới da do mô cơ có nguồn cung cấp máu lớn hơn mô dưới da. Bên cạnh đó, mô cơ cũng có thể chứa khối lượng thuốc lớn hơn mô dưới da.

Dương Huyền