Vì sao não bộ con người xóa ký ức trước 3 tuổi?

Ở giai đoạn này, các kết nối giữa các tế bào thần kinh não nhanh chóng được thiết lập giống như một mạng lưới và liên tục được tổ chức lại và tối ưu hóa.

Mặc dù khả năng linh hoạt thần kinh nhanh chóng này mang lại khả năng học các kỹ năng mới không giới hạn nhưng nó cũng dẫn đến một vấn đề: những ký ức ban đầu không thể được lưu trữ ổn định. Sự mất ổn định của các kết nối nơ-ron khiến việc lưu giữ ký ức trước 3 tuổi trở nên khó khăn lâu dài, như thể chúng đã bị não “xóa bỏ”.

Hồi hải mã, một cấu trúc quan trọng trong não chịu trách nhiệm hình thành ký ức mới, cũng chưa được phát triển đầy đủ khi còn nhỏ. Hồi hải mã không chỉ tham gia vào quá trình chuyển đổi trí nhớ ngắn hạn thành trí nhớ dài hạn mà còn chịu trách nhiệm phục hồi và củng cố trí nhớ.

Trước 3 tuổi, chức năng của hải mã chưa hoàn thiện nên không thể chuyển hóa những ký ức ngắn ngủi và mờ nhạt đó thành ký ức rõ ràng và lâu dài một cách hiệu quả. Sự phát triển chưa hoàn thiện này hạn chế sự tồn tại dai dẳng của ký ức trong thời thơ ấu và tuổi thơ, khiến nhiều ký ức thuở ban đầu mờ dần như sương sớm.

Như chúng ta đã biết, ngôn ngữ là công cụ hỗ trợ quan trọng cho trí nhớ. Trẻ trước 3 tuổi có kỹ năng ngôn ngữ còn non nớt, trẻ khó có thể mã hóa và mô tả chính xác những trải nghiệm, cảm xúc của mình bằng ngôn ngữ. Việc thiếu khả năng ngôn ngữ này khiến việc củng cố và gợi lại những ký ức ban đầu thông qua ngôn ngữ trở nên khó khăn.

Đồng thời, sự phát triển của các khái niệm tụt hậu so với việc hình thành ký ức. Trong thời thơ ấu và tuổi thơ ấu, sự hiểu biết của trẻ về thế giới vẫn còn ở giai đoạn sơ khai và nhiều khái niệm và sự kiện phức tạp vẫn khiến trẻ khó hiểu.

Vì vậy, ngay cả khi họ trải nghiệm điều gì đó, họ cũng có thể không thể chuyển hóa những trải nghiệm này thành những mảnh ký ức có thể nhớ lại do thiếu khung khái niệm tương ứng.

Những kích thích sớm về mặt cảm xúc và môi trường có tác động quan trọng đến việc hình thành trí nhớ. Tuy nhiên, trẻ trước 3 tuổi có nhận thức chưa trưởng thành về cảm xúc và môi trường, có thể chưa tạo được ấn tượng sâu sắc về những kích thích cảm xúc mạnh mẽ hoặc các sự kiện quan trọng. Sự kích thích yếu này khiến những ký ức ban đầu khó hình thành dấu ấn lâu dài.

Ngoài ra, môi trường sống của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ tương đối ổn định và đơn lẻ, thiếu sự đa dạng đủ để kích thích sự hình thành và củng cố ký ức.

Bộ não có cơ chế tự làm sạch giúp loại bỏ các kết nối thần kinh và ký ức không cần thiết trong khi ngủ. Cơ chế làm sạch này đặc biệt hoạt động ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Nó giúp não tối ưu hóa và tổ chức lại mạng lưới thần kinh và cải thiện hiệu quả trí nhớ.

Tuy nhiên, cơ chế dọn dẹp này cũng khiến những ký ức ban đầu dễ dàng bị xóa bỏ. Trong giai đoạn sơ sinh và mầm non, não cần liên tục học hỏi và thích nghi với thông tin và môi trường mới, đồng thời việc xóa bỏ những ký ức đầu đời có thể tạo ra không gian cho những trải nghiệm và học tập mới.

Một giả thuyết khác là "chứng mất trí nhớ ở trẻ em", trong đó trẻ quên những trải nghiệm đầu đời vì chúng không hiểu được ý nghĩa của chúng. Khi trẻ lớn lên, các tế bào thần kinh và các kết nối trong não bắt đầu được xây dựng lại và những ký ức mới bắt đầu được lưu trữ.

Trong quá trình này, những ký ức ban đầu thường được thay thế bằng những trải nghiệm và kiến ​​thức mới, hoặc được diễn giải lại và mờ đi. Do đó, ngay cả khi một số ký ức ban đầu tồn tại, chúng có thể trở nên khó nhớ lại do quá trình tái tạo ký ức sau đó.

Tóm lại, có rất nhiều nguyên nhân khiến não bộ con người xóa ký ức trước 3 tuổi. Những nguyên nhân này phối hợp với nhau gây khó khăn cho việc lưu giữ ký ức lâu dài ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Minh Thanh (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)