Tỉnh có thành phố cổ thứ 2 cả nước từng 4 lần chia tách, sáp nhập, dự kiến không còn tên trên bản đồ Việt Nam

Tỉnh Nam Định nằm ở cửa ngõ phía Đông Nam của vùng Đồng bằng sông Hồng, có vị trí chiến lược quan trọng khi giáp tỉnh Thái Bình ở phía Đông Bắc, tỉnh Ninh Bình ở phía Tây Nam, tỉnh Hà Nam ở phía Tây Bắc và Vịnh Bắc Bộ ở phía Đông Nam. Tính đến ngày 1/4/2024, dân số Nam Định đạt 1.892.427 người, đứng thứ 12 trong cả nước.

Với diện tích 1.669 km², Nam Định là tỉnh có diện tích lớn thứ 52 trong tổng số 63 tỉnh thành của Việt Nam. Thành phố Nam Định, thủ phủ của tỉnh, nằm ở phía Bắc, thuộc trung tâm khu vực đồng bằng sông Hồng. Đây là thành phố cổ thứ hai của Việt Nam, chỉ sau Hà Nội, với hơn 760 năm lịch sử xây dựng, lâu đời hơn cả Phố Hiến và Hội An.

Thành phố cổ Nam Định trong quá khứ

Nam Định không chỉ nổi bật với những giá trị lịch sử mà còn là mảnh đất giàu truyền thống văn hóa, là cái nôi của vương triều Trần, một trong những triều đại hưng thịnh nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Ngoài ra, đây cũng là quê hương của nhiều nhân vật nổi tiếng như Tổng Bí thư Trường Chinh, Trạng nguyên Lương Thế Vinh, các nhà thơ Nguyễn Khuyến, Tú Xương, cùng nhiều cá nhân xuất sắc khác trong lịch sử dân tộc.

Tỉnh chính thức được thành lập vào năm 1832 dưới triều đại nhà Nguyễn, khi đó đóng vai trò là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa quan trọng của vùng Đồng bằng sông Hồng. Tuy nhiên, lịch sử của vùng đất này đã trải qua nhiều thay đổi về đơn vị hành chính từ trước đó, tạo nên một dấu ấn sâu đậm trong dòng chảy phát triển của đất nước.

Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, các đơn vị hành chính trong tỉnh Nam Định đã trải qua nhiều thay đổi lớn. Ban đầu, khu vực này bao gồm tỉnh Nam Định, tỉnh Bùi Chu và thành phố Nam Định, với tỉnh lỵ đặt tại Hành Thiện, Xuân Trường. Sau đó, tỉnh Bùi Chu được sáp nhập vào Nam Định, tạo thành tỉnh Nam Định.

Tỉnh Nam Định ngày nay

Ngày 3/9/1957, thành phố Nam Định, trước đó là thành phố trực thuộc Trung ương, chính thức sáp nhập vào tỉnh, trở thành tỉnh lỵ của tỉnh Nam Định. Năm 1953, 7 xã ở phía Bắc sông Đào thuộc huyện Nghĩa Hưng được chuyển về huyện Ý Yên, trong khi 3 huyện Mỹ Lộc, Vụ Bản và Ý Yên của tỉnh Nam Định được nhập vào tỉnh Hà Nam. Tuy nhiên, đến tháng 4/1956, các huyện này lại được trả lại cho Nam Định.

Tháng 5/1965, tỉnh Nam Định hợp nhất với tỉnh Hà Nam để tạo thành tỉnh Nam Hà, với cách đặt tên đảo ngược của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đến ngày 13/6/1967, hai huyện Giao Thủy và Xuân Trường được hợp thành huyện Xuân Thủy, và thành phố Nam Định được mở rộng sau khi sáp nhập huyện Mỹ Lộc. Tiếp đó, vào ngày 26/3/1968, 7 xã phía Nam sông Ninh Cơ của huyện Trực Ninh được nhập vào huyện Hải Hậu, đồng thời hai huyện Trực Ninh và Nam Trực hợp nhất thành huyện Nam Ninh.

Năm 1975, Nam Hà hợp nhất với Ninh Bình thành tỉnh Hà Nam Ninh. Đến năm 1991, tỉnh Hà Nam Ninh được chia tách trở lại thành hai tỉnh là Nam Hà và Ninh Bình. Ngày 6/11/1996, Nam Hà cũng tách thành hai tỉnh Nam Định và Hà Nam.

Vào năm 2024, Nam Định đã trở thành tỉnh đầu tiên trong cả nước hoàn thành việc sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã quy mô lớn. Sự sáp nhập huyện Mỹ Lộc vào thành phố Nam Định đã tạo ra 3 phường mới, nâng số đơn vị hành chính cấp huyện lên 9, bao gồm 8 huyện và thành phố Nam Định. Tỉnh hiện có 175 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 146 xã, 14 phường và 15 thị trấn. Các đơn vị hành chính sau sắp xếp đã ổn định và bắt đầu hoạt động từ ngày 1/9/2024.

Nam Định không chỉ nổi bật với những giá trị lịch sử mà còn là mảnh đất giàu truyền thống văn hóa

Về kinh tế, năm 2024, Nam Định đạt mức tăng trưởng 10,01% so với năm 2023, trong đó công nghiệp và xây dựng đóng vai trò chủ lực. Khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm tỷ trọng, trong khi ngành công nghiệp, xây dựng và dịch vụ tăng trưởng mạnh. Tổng sản phẩm trên địa bàn năm 2024 ước đạt 61.222 tỷ đồng, tăng 10,01% so với năm 2023, là mức tăng cao trong vùng và cả nước.

Tổng quy mô kinh tế tỉnh Nam Định năm 2024 ước đạt 113.329 tỷ đồng, tăng 14,78% so với năm 2023. GRDP bình quân đầu người đạt 59,83 triệu đồng, tăng 14,35%. Cơ cấu kinh tế hiện tại có sự chuyển dịch rõ rệt: nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm 17,70%; công nghiệp và xây dựng chiếm 43,50%; dịch vụ chiếm 35,68%. So với năm 2023, tỷ trọng nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm, trong khi công nghiệp và dịch vụ có sự gia tăng đáng kể.

Theo Nghị quyết số 60 được Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành tại Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ngày 12/4/2025, tỉnh Nam Định là một trong 52 địa phương nằm trong kế hoạch sắp xếp, sáp nhập. Cụ thể, tỉnh Nam Định sẽ được hợp nhất với tỉnh Hà Nam và tỉnh Ninh Bình, với tên gọi mới là tỉnh Ninh Bình. Trung tâm chính trị - hành chính của tỉnh mới sẽ được đặt tại Ninh Bình. Nếu Nghị quyết này được thông qua, tên gọi Nam Định sẽ không còn tồn tại trên bản đồ hành chính Việt Nam.

N.Tường (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)