Thứ lá nghe tên đã 'buồn nẫu' lại là linh hồn món đặc sản An Giang, lọt top món ăn tiêu biểu được Tổ chức Kỷ lục châu Á công nhận

Nhắc đến ẩm thực Châu Đốc (An Giang), gỏi sầu đâu là một cái tên không thể bỏ qua. Từ lâu, món ăn này đã khắc sâu vào ký ức nhiều thế hệ, được người dân xem như một “món ngon, vị thuốc của quê hương, rất lâu trước khi được vinh danh ở tầm châu lục.

Linh hồn từ loài cây độc đáo và cách chế biến công phu

Linh hồn của món đặc sản này đến từ lá và hoa của cây sầu đâu, một loài cây thân mộc mọc tự nhiên khắp vùng Châu Đốc. Như một ưu ái của thiên nhiên, hạt cây già rụng xuống đất lại nảy mầm, đâm chồi xanh tốt, rồi vươn mình tỏa những chùm hoa trắng muốt. Chính những lá non và hoa ấy đã trở thành nguyên liệu chính cho món gỏi trứ danh.

Để chế biến, người dân phải trải qua một công đoạn sơ chế đặc biệt. Lá và hoa sầu đâu sau khi hái về phải được chần qua nước ấm rồi để ráo. Bước quan trọng này không chỉ giúp đánh thức vị ngọt ẩn sau lớp vị đắng đặc trưng mà còn giữ cho nguyên liệu luôn tươi xanh, bắt mắt khi trộn gỏi.

Lá sầu đâu

Gỏi sầu đâu là món ăn dân dã, không gò bó trong một công thức cố định mà biến tấu linh hoạt theo khẩu vị và điều kiện của từng gia đình. Bên cạnh lá sầu đâu, các nguyên liệu đi kèm rất đa dạng, có thể là thịt ba rọi luộc thái mỏng, khô cá sặc, khô cá lóc, hoặc cá lóc, cá trê nướng tươi. Các loại rau như dưa leo, cà chua, xoài sống hay củ cải trắng cắt sợi cũng góp phần làm phong phú thêm hương vị cho món ăn.

Nước mắm me, mảnh ghép không thể thiếu

Nếu sầu đâu là linh hồn thứ nhất, thì me chín chính là linh hồn thứ hai của món gỏi. Khác với chanh hay giấm chỉ cho vị chua đơn thuần, me chín tạo ra chiều sâu hương vị, được xem là chất dẫn kết nối tất cả các thành phần. Me vừa được dùng làm nước sốt trộn gỏi, vừa là nguyên liệu chính cho món nước mắm me, thứ nước chấm đặc trưng không thể thay thế.

Nước mắm me được chế biến công phu từ cốt me chần nước sôi, kết hợp với đường, tỏi, ớt băm nhuyễn và đặc biệt là nước mắm cá linh nức tiếng của An Giang. Sự hòa quyện này tạo nên một loại nước chấm chua, cay, mặn, ngọt đậm đà, giúp gỏi sầu đâu trở nên khác biệt hoàn toàn.

Khi thưởng thức, vị chua cay mặn ngọt của nước chấm quyện với miếng thịt béo ngậy, dẫn dắt thực khách đến với vị đắng đặc trưng của lá sầu đâu. Vị đắng ban đầu có thể hơi gắt, nhưng nhanh chóng tan đi, để lại hậu vị ngọt dịu nơi đầu lưỡi. Chính sự đối lập mà hòa quyện này đã tạo nên sức hấp dẫn khó quên cho món ăn.

Món ăn, vị thuốc trong y học dân gian

Không chỉ là một món ăn ngon, gỏi sầu đâu còn mang giá trị dược liệu. Theo nhà nghiên cứu Võ Văn Chi trong công trình “Cây thuốc An Giang”, cây sầu đâu đã được dân gian sử dụng từ xưa với nhiều công dụng y học. Một bài thơ cổ truyền đã ghi lại:

"Sầu đâu tính mát, sát sên trùng

Đau bụng, cam sài, ghẻ tứ tung

Giải độc phong cùi, đau sán khí

Khai bàng quang uất, tiểu không thông".

Điều này cho thấy, cây sầu đâu không chỉ là nguyên liệu ẩm thực mà còn gắn liền với tri thức y học dân gian, khẳng định giá trị toàn diện của đặc sản vùng Châu Đốc.

Hành trình vươn tầm châu lục

Nhờ những giá trị độc đáo về văn hóa, ẩm thực và y học, gỏi sầu đâu đã được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) đề cử và chính thức được Tổ chức Kỷ lục châu Á công nhận vào cuối năm 2022.

Sự vinh danh này đã góp phần nâng tầm một món ăn dân dã, khẳng định rằng trong kho tàng ẩm thực Việt Nam, những giá trị bản địa, gắn liền với đời sống thường nhật hoàn toàn có thể trở thành di sản văn hóa có giá trị quốc tế. Từ một món ăn quê nhà, gỏi sầu đâu đã trở thành cầu nối văn hóa, giúp du khách trong và ngoài nước hiểu thêm về đời sống và con người An Giang, đồng thời mở ra cơ hội quảng bá rộng rãi hơn cho ẩm thực Việt Nam trên bản đồ thế giới.

T.Hà (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)