Danh mục

Tại sao khi một người mất, người là hưởng thọ, người là hưởng dương? Hưởng dương và hưởng thọ khác nhau như thế nào?

Thứ bảy, 30/03/2024 12:19

Cụm từ 'hưởng thọ' và 'hưởng dương' có ý nghĩa khác nhau mà nhiều người vẫn chưa phân biệt được.

“Dương” và “thọ”

Chữ “dương” trong “hưởng dương” là gì?

Chữ dương trong hưởng dương, là gọi tắt của hai chữ dương thọ, trong đó, dương chỉ dương gian, dương thế. Mà dương thọ lại có nghĩa là “chỉ số năm con người sống trên thế gian” [chỉ nhân tại thế gian đích thọ mệnh - Hán ngữ đại từ điển]. Theo đây, chữ dương, hay dương thọ, là số tuổi, số năm sống của một người; “hưởng dương” là hưởng số tuổi, hay số năm trên dương thế, bất kể dài hay ngắn.

Chữ “thọ” trong “hưởng thọ” là gì?

- Hán ngữ đại từ điển ghi cho thọ tới 14 nghĩa, trong đó, có một số nghĩa hữu quan như: 1. Số tuổi, niên hạn sống của một người; cũng chỉ kỳ hạn sử dụng của sự vật [niên thọ; hạn thọ. Diệc chỉ sự vật đích sử dụng kì hạn - 2. Nghĩa rộng chỉ năm, tuổi; 3. Sinh nhật; 4. Trường thọ; sống được với số tuổi cao,...

- Hán Việt từ điển (Trần Văn Chánh), giảng nghĩa thứ 2 của thọ là “tuổi đời (khoảng thời gian của đời sống)”, và lấy ví dụ “thọ mệnh - tuổi thọ”.

Theo đây, chữ thọ trong hưởng thọ, có nghĩa là “số tuổi, niên hạn sống của một người” (nghĩa 1 của Hán ngữ đại từ điển), hay “tuổi đời (khoảng thời gian của đời sống)” (nghĩa 2 của Từ điển Trần Văn Chánh), không kể dài hay ngắn, sống lâu hay mất sớm.

Vì “thọ” trong trường hợp này chỉ có nghĩa là “số tuổi”, “tuổi đời”, nên “tuổi thọ” chỉ có nghĩa là số tuổi đã sống, hoặc có thể sống, còn “trường thọ” mới có nghĩa là sống lâu. Trong một số ngữ cảnh như “Bí quyết sống thọ”, “Cả hai cụ đều thọ”, “Sống thọ nhưng phải khỏe mạnh thì mới đáng sống”, thì “thọ” ở đây mới có nghĩa là sống lâu, trường thọ.

Hưởng dương, hưởng thọ, phân biệt giữa hưởng dương và hưởng thọ

“Hưởng dương” và “hưởng thọ”

Trong số hơn 10 cuốn từ điển tiếng Việt và từ điển Hán Việt chúng tôi có trong tay, chỉ duy nhất Từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên (Trung tâm Từ điển học Vietlex - Bản có chú chữ Hán cho những từ Hán Việt) thu thập từ hưởng dương với lời giảng là: “đã được sống trên cõi đời [thường nói về người chết trẻ]”, và lấy ví dụ: “Bà Tư theo ra đến nơi thấy nắm đất lè tè, có dựng một bia bằng đá khắc tên Lê Thị Thơm, sinh năm 1970, hưởng dương hai mươi tám tuổi (...)”.

Mục từ “hưởng thọ”, được từ điển này giải thích là: “sống được bao nhiêu năm cho đến lúc mất [thường nói về người đã già]”, và lấy ví dụ “ông cụ hưởng thọ 80 tuổi”.

Như vậy, căn cứ vào cách giảng trong phần chính văn của Từ điển Hoàng Phê, thì hưởng dương và hưởng thọ, mang nghĩa trung tính, và chỉ khác nhau về diễn đạt, chứ không khác nhau về nội dung. Có chăng, đó là sự phân biệt về cách dùng ở phần phụ chú: hưởng dương (“thường nói về người chết trẻ”); còn hưởng thọ (“thường nói về người đã già”).

Vì sao lại có sự phân biệt “hưởng dương” và “hưởng thọ”?

Như trên đã nói, chữ thọ trong hưởng thọ không có nghĩa là sống lâu, mà chỉ có nghĩa là “số tuổi, niên hạn sống của một người”. Bởi vậy, trước kia, người ta dùng thọ, hoặc hưởng thọ để tính niên hạn đã sống của một người, mà không phân biệt là già hay trẻ (đúng như lời nhận xét của ông Phạm Tho). Điều này hãy còn được nhiều cuốn từ điển ghi nhận:

- Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê) giảng chữ “thọ” là “đã sống được”, và lấy ví dụ: “ông cụ thọ tám mươi”; “Rồi đó vua Lê tắt thở, thọ 28 tuổi”.

- Từ điển tiếng Việt (Văn Tân chủ biên) giảng “hưởng thọ” là “sống được” và lấy ví dụ: “Lê-nin hưởng thọ 54 tuổi”.

- Hán ngữ đại từ điển giảng “hưởng thọ” là “niên hạn tại thế, nói về năm tuổi sống trên dương thế”. (nguyên văn: hưởng hữu đích thọ mệnh, vị tại thế đích niên tuế - mà không kèm theo ghi chú là dùng cho người chết ở đội tuổi nào.

Vậy, vì sao vốn trước đây dùng từ thọ, hoặc hưởng thọ cho tất cả những người đã mất, không phân biệt già trẻ, nhưng sau lại có thêm từ hưởng dương dành cho người chết trẻ?

Ngọn nguồn của sự phân biệt này là ở chỗ, người ta hiểu lầm chữ thọ, trong “hưởng thọ”, có nghĩa là sống lâu, trường thọ. Ví như Từ điển từ và ngữ Việt Nam (GS. Nguyễn Lân) giảng: “hưởng thọ" (hưởng: nhận được; thọ: sống lâu). Nói người già đã sống được bao nhiêu năm trước khi chết”.

Bởi hiểu lầm chữ thọ trong hưởng thọ là sống lâu, nên đối với người chết trẻ, người ta không dùng từ hưởng thọ (với nghĩa suy diễn thiếu chính xác là hưởng sống lâu), mà tìm ra một từ khác là hưởng dương, với nghĩa được hưởng/được sống trên dương thế bao nhiêu năm.

Hưởng dương, hưởng thọ, phân biệt giữa hưởng dương và hưởng thọ

Có nên phân biệt “hưởng dương” và “hưởng thọ”?

Một số ngữ liệu như: “vua Lê tắt thở, thọ 28 tuổi”, hay “Lê-nin hưởng thọ 54 tuổi”, cho thấy, về nguyên tắc, người ta có thể dùng thọ, hoặc hưởng thọ như trước đây, mà không cần tính đến người quá cố ở độ tuổi bao nhiêu. Tuy nhiên, một khi từ ngữ đã có sự phát triển, biến đổi theo thực tế đời sống đã được cộng đồng chấp nhận và từ điển thu thập, thì chúng ta nên theo, để tránh rắc rối phức tạp. Đặc biệt, trong chuyện “ma chê cưới trách”, thì càng nên thận trọng để tránh lời ra tiếng vào không cần thiết (nên tham khảo giải thích và phụ chú về hưởng dương và hưởng thọ của từ điển Hoàng Phê, mà chúng tôi trích dẫn trên đây).

Bao nhiêu tuổi thì gọi là “thọ”, “hưởng thọ”?

Độ tuổi có thể gọi là thọ, và mức độ thọ, nhiều tài liệu không thống nhất về cách tính. Tuy nhiên, nếu cần có một cái mốc nào đó để làm căn cứ, thì có thể lấy cách tính thông dụng: hạ thọ (60 tuổi), trung thọ (70 tuổi); thượng thọ (80 tuổi),... Theo đây, người mất từ 60 tuổi trở lên, là có thể gọi là hưởng thọ; dưới 60 tuổi gọi là hưởng dương. Trường hợp người mất trên 50 tuổi, đã có con, có cháu, và tang quyến không muốn dùng chữ hưởng dương, thì vẫn có thể dùng chữ thọ, với nghĩa “đã sống được”, ví như: “Ông Nguyễn Văn A, mất ngày... tháng... năm..., thọ 52 tuổi”, “Bà Nguyễn Thị B, mất ngày... tháng... năm..., thọ 58 tuổi” như các cụ ta trước đây vẫn dùng.

Khi lập bia mộ, nếu không muốn dùng từ “hưởng dương”, “thọ”, hay “hưởng thọ”, kèm số tuổi cụ thể, thì chỉ cần ghi năm sinh, năm mất là được.

Hoàng Lê (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)

Nguồn: https://thuonghieuvaphapluat.vn/tai-sao-khi-mo.. Nguồn: https://thuonghieuvaphapluat.vn/tai-sao-khi-mot-nguoi-mat-nguoi-la-huong-tho-nguoi-la-huong-duong-huong-duong-va-huong-tho-khac-nhau-nhu-the-nao-vz90543.html

Tin được quan tâm

Từ nay, công chức địa chính xã sẽ bị phạt rất nặng nếu để xảy ra vi phạm này trong quản lý đất đai

Trường hợp công chức địa chính xã buông lỏng quản lý, để xảy ra sai phạm về đất đai, hình thức xử lý có thể...
Kiến thức 2 ngày, 11 giờ trước

Từ bây giờ: Dừng xe mặc áo mưa khi đang đi trên đường sẽ bị phạt đến 5.000.000 đồng trong trường hợp nào?

Những người dừng xe mặc áo mưa phải tuân thủ các quy tắc dừng, đỗ xe. Nếu không, đây được xem là hành vi vi...
Kiến thức 2 ngày, 5 giờ trước

Ngoài lương hưu hằng tháng, hàng triệu người sẽ nhận được khoản tiền tăng gấp 4 lần kể từ 1/7/2025

Người lao động sẽ được nhận một khoản trợ cấp một lần khi nghỉ hưu ngoài lương hưu hằng tháng, với mức tăng có thể...
Kiến thức 2 ngày, 9 giờ trước

Hàng triệu người đón tin vui: Thêm một quyền lợi đặc biệt theo quy định mới nhất của Luật Đất đai

Sổ đỏ thửa đất của hộ gia đình sẽ ghi đầy đủ tên thành viên có chung quyền sử dụng đất, theo quy định mới...
Kiến thức 2 ngày, 19 giờ trước

Công chức, viên chức đón nhận tin vui lớn: Sẽ được thưởng hơn 8.000.000 đồng nếu đạt thành tích này

Công chức, viên chức được nhận bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, mức thưởng được nhận theo quy định tại Nghị định 152/2025/NĐ-CP.
Kiến thức 2 ngày, 1 giờ trước

Xe máy dừng đèn đỏ vẫn bị phạt đến 14.000.000 đồng nếu vi phạm lỗi này: Nhiều người chủ quan vẫn hay mắc phải

Trong trường hợp người điều khiển xe máy dừng đèn đỏ nhưng đè vạch dừng dẫn đến tai nạn giao thông, mức phạt sẽ tăng...
Kiến thức 2 ngày, 12 giờ trước

Tin cùng mục

Từ nay đến 31/12/2025: Người đủ 30 năm tuổi Đảng sẽ được nhận mức tiền thưởng là bao nhiêu?

Theo Kết luận số 83-KL/TW của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách tiền lương, từ ngày 1/7/2024, lương cơ sở sẽ...
Kiến thức 19 giờ, 11 phút trước

Cách để đi qua vạch xương cá - vạch 4.2 mà không lo bị phạt?

Nhiều người thắc mắc vạch xương cá là gì, khi điều khiển phương tiện tham gia giao thông phải xử lý thế nào để không...
Làm sao 19 giờ, 11 phút trước

Kiêng kị bày chuối lên bàn thờ trong tháng cô hồn, có phải để tránh những người 'bạn' không mời?

Trong tháng 7 âm lịch, còn được gọi là "tháng cô hồn", rất nhiều người tin rằng việc không đặt chuối lên bàn thờ là...
Đời sống số 19 giờ, 11 phút trước

Tử vi ngày 21/8/2025 của 12 con giáp: Tuổi Ngọ tài lộc dồi dào, Mão cẩn trọng không nên nóng vội

Cùng xem tử vi dự đoán gì về vận mệnh, tình duyên, cuộc sống,... của 12 con giáp trong ngày 21/8/2025.
Đời sống số 19 giờ, 11 phút trước

Tin vui: Kể từ nay, những trường hợp này xây nhà sẽ không cần xin Giấy phép xây dựng

Theo quy định mới, sẽ có những trường hợp được miễn Giấy phép xây dựng.
Kiến thức 21 giờ, 34 phút trước

Phân biệt ba căn bệnh sốt xuất huyết, Chikungunya và Zika: Bệnh nào nguy hiểm hơn, bệnh nào lây qua đường tình dục?

Tại Việt Nam, cả ba căn bệnh do muỗi vằn truyền là sốt xuất huyết Dengue, Chikungunya và Zika đều đã được ghi nhận, đặt...
Kiến thức 21 giờ, 34 phút trước

Tin mới cập nhật

Thêm 1,2 triệu người thuộc đối tượng này được nhận thêm khoản trợ cấp chưa từng có từ 1/7, biết để lĩnh đủ!

Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7 tới đây, bổ sung chính sách trợ cấp hưu...
Kiến thức 4 phút trước

Vi phạm lỗi này, người tham gia giao thông có thể bị phạt tới 70.000.000 đồng và tịch thu phương tiện

Theo khoản 13, điểm c khoản 15 Điều 6 Nghị định 168/2024/NĐ-CP, vi phạm này mức phạt sẽ tăng lên từ 50 triệu đồng đến...
Kiến thức 4 phút trước

Tại Hà Nội: Có một loại côn trùng lạ được ví như 'đặc sản trời ban', thực khách khen ngon hơn cả tôm cua

Khi ăn, thực khách sẽ cảm nhận được độ mềm, vị béo ngậy của con vờ, xen lẫn mùi thơm đặc trưng được đánh giá...
Kiến thức 27 phút trước

Diện tích đất thực tế lớn hơn so với sổ đỏ, người dân có được xem xét cấp sổ đỏ cho phần chênh lệch?

Luật Đất đai 2024 quy định cụ thể về việc xử lý thửa đất có diện tích chênh lệch.
Kiến thức 30 phút trước

'Không ai giàu 3 họ' nhưng gia tộc này lại thịnh vượng tới 15 đời, sở hữu hàng nghìn bất động sản: Dạy con bí quyết 'Tiền bạc là thứ giúp ích ít nhất'

Trái ngược với câu nói dân gian “Không ai giàu ba họ”, gia tộc họ Bối ở Trung Quốc đã chứng minh điều ngược lại...
Tin trong ngày 35 phút trước

Cây dại quý hiếm bậc nhất thế giới, vị ngon hơn thịt, cực bổ dưỡng, có giá 13 triệu đồng/kg

Dù có vẻ ngoài kém hấp dẫn nhưng loại cây này vẫn được giới nhà giàu yêu thích vì vị bùi béo như thịt, thơm...
Tin trong ngày 44 phút trước

Ngừng sử dụng Căn cước công dân từ năm 2026, buộc phải đổi sang Căn cước có phải không?

Luật Căn cước đã có hiệu lực từ 7/2024 nhưng trên thực tế nhiều người còn dùng căn cước công dân. Vậy khi nào CCCD...
Tin trong ngày 49 phút trước

Danh hài bỏ đại học theo đuổi đam mê nhưng ra trường thất nghiệp, giờ lấy vợ trẻ kém 26 tuổi

Gần đây, Tiết Cương bất ngờ rẽ hướng làm môi giới bất động sản. Anh lập hẳn một kênh Youtube riêng để chuyên review, môi...
Chuyện làng sao 56 phút trước

Bộ Công an có đề xuất quan trọng liên quan tới giấy phép lái xe của hàng triệu tài xế trên toàn quốc

Theo dự thảo, người được cấp giấy phép lái xe có hành vi gian dối để được cấp, đổi, cấp lại giấy phép lái xe...
Tin trong ngày 1 giờ, 1 phút trước

Người EQ thấp rất hay nói 5 câu này: 100% người nghe thấy 'chối tai'

Người có EQ cao thường biết lựa chọn ngôn từ khéo léo, phù hợp để giữ sự tôn trọng và tạo thiện cảm. Ngược lại,...
Đời sống trẻ 1 giờ, 5 phút trước