Danh mục

Tại sao khi một người mất, người là hưởng thọ, người là hưởng dương? Hưởng dương và hưởng thọ khác nhau như thế nào?

Thứ bảy, 30/03/2024 12:19

Cụm từ 'hưởng thọ' và 'hưởng dương' có ý nghĩa khác nhau mà nhiều người vẫn chưa phân biệt được.

“Dương” và “thọ”

Chữ “dương” trong “hưởng dương” là gì?

Chữ dương trong hưởng dương, là gọi tắt của hai chữ dương thọ, trong đó, dương chỉ dương gian, dương thế. Mà dương thọ lại có nghĩa là “chỉ số năm con người sống trên thế gian” [chỉ nhân tại thế gian đích thọ mệnh - Hán ngữ đại từ điển]. Theo đây, chữ dương, hay dương thọ, là số tuổi, số năm sống của một người; “hưởng dương” là hưởng số tuổi, hay số năm trên dương thế, bất kể dài hay ngắn.

Chữ “thọ” trong “hưởng thọ” là gì?

- Hán ngữ đại từ điển ghi cho thọ tới 14 nghĩa, trong đó, có một số nghĩa hữu quan như: 1. Số tuổi, niên hạn sống của một người; cũng chỉ kỳ hạn sử dụng của sự vật [niên thọ; hạn thọ. Diệc chỉ sự vật đích sử dụng kì hạn - 2. Nghĩa rộng chỉ năm, tuổi; 3. Sinh nhật; 4. Trường thọ; sống được với số tuổi cao,...

- Hán Việt từ điển (Trần Văn Chánh), giảng nghĩa thứ 2 của thọ là “tuổi đời (khoảng thời gian của đời sống)”, và lấy ví dụ “thọ mệnh - tuổi thọ”.

Theo đây, chữ thọ trong hưởng thọ, có nghĩa là “số tuổi, niên hạn sống của một người” (nghĩa 1 của Hán ngữ đại từ điển), hay “tuổi đời (khoảng thời gian của đời sống)” (nghĩa 2 của Từ điển Trần Văn Chánh), không kể dài hay ngắn, sống lâu hay mất sớm.

Vì “thọ” trong trường hợp này chỉ có nghĩa là “số tuổi”, “tuổi đời”, nên “tuổi thọ” chỉ có nghĩa là số tuổi đã sống, hoặc có thể sống, còn “trường thọ” mới có nghĩa là sống lâu. Trong một số ngữ cảnh như “Bí quyết sống thọ”, “Cả hai cụ đều thọ”, “Sống thọ nhưng phải khỏe mạnh thì mới đáng sống”, thì “thọ” ở đây mới có nghĩa là sống lâu, trường thọ.

Hưởng dương, hưởng thọ, phân biệt giữa hưởng dương và hưởng thọ

“Hưởng dương” và “hưởng thọ”

Trong số hơn 10 cuốn từ điển tiếng Việt và từ điển Hán Việt chúng tôi có trong tay, chỉ duy nhất Từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên (Trung tâm Từ điển học Vietlex - Bản có chú chữ Hán cho những từ Hán Việt) thu thập từ hưởng dương với lời giảng là: “đã được sống trên cõi đời [thường nói về người chết trẻ]”, và lấy ví dụ: “Bà Tư theo ra đến nơi thấy nắm đất lè tè, có dựng một bia bằng đá khắc tên Lê Thị Thơm, sinh năm 1970, hưởng dương hai mươi tám tuổi (...)”.

Mục từ “hưởng thọ”, được từ điển này giải thích là: “sống được bao nhiêu năm cho đến lúc mất [thường nói về người đã già]”, và lấy ví dụ “ông cụ hưởng thọ 80 tuổi”.

Như vậy, căn cứ vào cách giảng trong phần chính văn của Từ điển Hoàng Phê, thì hưởng dương và hưởng thọ, mang nghĩa trung tính, và chỉ khác nhau về diễn đạt, chứ không khác nhau về nội dung. Có chăng, đó là sự phân biệt về cách dùng ở phần phụ chú: hưởng dương (“thường nói về người chết trẻ”); còn hưởng thọ (“thường nói về người đã già”).

Vì sao lại có sự phân biệt “hưởng dương” và “hưởng thọ”?

Như trên đã nói, chữ thọ trong hưởng thọ không có nghĩa là sống lâu, mà chỉ có nghĩa là “số tuổi, niên hạn sống của một người”. Bởi vậy, trước kia, người ta dùng thọ, hoặc hưởng thọ để tính niên hạn đã sống của một người, mà không phân biệt là già hay trẻ (đúng như lời nhận xét của ông Phạm Tho). Điều này hãy còn được nhiều cuốn từ điển ghi nhận:

- Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê) giảng chữ “thọ” là “đã sống được”, và lấy ví dụ: “ông cụ thọ tám mươi”; “Rồi đó vua Lê tắt thở, thọ 28 tuổi”.

- Từ điển tiếng Việt (Văn Tân chủ biên) giảng “hưởng thọ” là “sống được” và lấy ví dụ: “Lê-nin hưởng thọ 54 tuổi”.

- Hán ngữ đại từ điển giảng “hưởng thọ” là “niên hạn tại thế, nói về năm tuổi sống trên dương thế”. (nguyên văn: hưởng hữu đích thọ mệnh, vị tại thế đích niên tuế - mà không kèm theo ghi chú là dùng cho người chết ở đội tuổi nào.

Vậy, vì sao vốn trước đây dùng từ thọ, hoặc hưởng thọ cho tất cả những người đã mất, không phân biệt già trẻ, nhưng sau lại có thêm từ hưởng dương dành cho người chết trẻ?

Ngọn nguồn của sự phân biệt này là ở chỗ, người ta hiểu lầm chữ thọ, trong “hưởng thọ”, có nghĩa là sống lâu, trường thọ. Ví như Từ điển từ và ngữ Việt Nam (GS. Nguyễn Lân) giảng: “hưởng thọ" (hưởng: nhận được; thọ: sống lâu). Nói người già đã sống được bao nhiêu năm trước khi chết”.

Bởi hiểu lầm chữ thọ trong hưởng thọ là sống lâu, nên đối với người chết trẻ, người ta không dùng từ hưởng thọ (với nghĩa suy diễn thiếu chính xác là hưởng sống lâu), mà tìm ra một từ khác là hưởng dương, với nghĩa được hưởng/được sống trên dương thế bao nhiêu năm.

Hưởng dương, hưởng thọ, phân biệt giữa hưởng dương và hưởng thọ

Có nên phân biệt “hưởng dương” và “hưởng thọ”?

Một số ngữ liệu như: “vua Lê tắt thở, thọ 28 tuổi”, hay “Lê-nin hưởng thọ 54 tuổi”, cho thấy, về nguyên tắc, người ta có thể dùng thọ, hoặc hưởng thọ như trước đây, mà không cần tính đến người quá cố ở độ tuổi bao nhiêu. Tuy nhiên, một khi từ ngữ đã có sự phát triển, biến đổi theo thực tế đời sống đã được cộng đồng chấp nhận và từ điển thu thập, thì chúng ta nên theo, để tránh rắc rối phức tạp. Đặc biệt, trong chuyện “ma chê cưới trách”, thì càng nên thận trọng để tránh lời ra tiếng vào không cần thiết (nên tham khảo giải thích và phụ chú về hưởng dương và hưởng thọ của từ điển Hoàng Phê, mà chúng tôi trích dẫn trên đây).

Bao nhiêu tuổi thì gọi là “thọ”, “hưởng thọ”?

Độ tuổi có thể gọi là thọ, và mức độ thọ, nhiều tài liệu không thống nhất về cách tính. Tuy nhiên, nếu cần có một cái mốc nào đó để làm căn cứ, thì có thể lấy cách tính thông dụng: hạ thọ (60 tuổi), trung thọ (70 tuổi); thượng thọ (80 tuổi),... Theo đây, người mất từ 60 tuổi trở lên, là có thể gọi là hưởng thọ; dưới 60 tuổi gọi là hưởng dương. Trường hợp người mất trên 50 tuổi, đã có con, có cháu, và tang quyến không muốn dùng chữ hưởng dương, thì vẫn có thể dùng chữ thọ, với nghĩa “đã sống được”, ví như: “Ông Nguyễn Văn A, mất ngày... tháng... năm..., thọ 52 tuổi”, “Bà Nguyễn Thị B, mất ngày... tháng... năm..., thọ 58 tuổi” như các cụ ta trước đây vẫn dùng.

Khi lập bia mộ, nếu không muốn dùng từ “hưởng dương”, “thọ”, hay “hưởng thọ”, kèm số tuổi cụ thể, thì chỉ cần ghi năm sinh, năm mất là được.

Hoàng Lê (Theo Thuơng Hiệu và Pháp Luật)

Nguồn: https://thuonghieuvaphapluat.vn/tai-sao-khi-mo.. Nguồn: https://thuonghieuvaphapluat.vn/tai-sao-khi-mot-nguoi-mat-nguoi-la-huong-tho-nguoi-la-huong-duong-huong-duong-va-huong-tho-khac-nhau-nhu-the-nao-vz90543.html

Tin được quan tâm

Tuyển sinh lớp 10, một số trường công ở Hà Nội có số lượng người đăng ký thi còn ít hơn cả chỉ tiêu

Kết quả thống kê mới nhất về số lượng thí sinh đăng ký dự thi vào lớp 10 các trường THPT công lập không chuyên...
Tin trong ngày 3 ngày, 4 giờ trước

Chỉ cần CCCD, công dân Việt Nam có thể thoải mái đi những nước này mà không cần hộ chiếu (passport)

Người dân có thể được dùng Căn cước công dân khi xuất cảnh thay cho hộ chiếu (passport), giấy thông hành…
Kiến thức 2 ngày, 14 giờ trước

Những con giáp nào cần thận trọng vào thứ sáu ngày 6/6, tức ngày 11 tháng 5 âm lịch?

Thời gian là sự sắp xếp và kết hợp của trường vũ trụ. Ngày 6 tháng 6, thứ sáu, ngày mười một tháng năm âm...
Đời sống số 3 ngày, 2 giờ trước

Trong mười hai con giáp, con giáp nào có nhiều may mắn nhất trong cuộc sống?

Con giáp có thể ảnh hưởng đến vận mệnh của một người. Trong văn hóa truyền thống của chúng ta, mười hai con giáp được...
Đời sống số 3 ngày, 14 giờ trước

Quy định mới nhất về đèn đỏ, đèn xanh, đèn vàng, nhiều người chủ quan dễ bị phạt tới 20 triệu đồng

Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ 2024 chính thức có hiệu lực, mang đến nhiều thay đổi lớn, đặc biệt là các...
Kiến thức 3 ngày, 3 giờ trước

Từ 1/6/2025: Ai đi khám chữa bệnh bằng BHYT hết sức lưu ý quy định này kẻo mất quyền lợi

Theo Công văn 168/BHXH-QLT của Bảo hiểm xã hội Việt Nam ban hành về việc sử dụng phôi thẻ BHYT, từ ngày 1/6/2025, cơ quan...
Đời sống số 4 ngày, 14 giờ trước

Tin cùng mục

Tử vi ngày 8/6/2025 của 12 con giáp: Tuổi Dần có quý nhân giúp đỡ, Thân phải đối mặt với rắc rối

Cùng xem tử vi dự đoán gì về vận mệnh, tình duyên, cuộc sống,... của 12 con giáp trong ngày 7/6/2025.
Đời sống số 21 giờ, 57 phút trước

Quy định mới nhất về khoảng cách bật xi nhan trước khi rẽ: Người tham gia giao thông lưu ý kẻo dính phạt nặng

Theo Luật Trật tự An toàn Giao thông và Nghị định 168, người điều khiển xe máy và ô tô cần lưu ý điểm sau...
Kiến thức 21 giờ, 10 phút trước

Tôi mới phát hiện ra, đặt một chiếc kẹp gỗ lên quạt điện sẽ giúp gió mát hơn và cũng đuổi được muỗi

Thời tiết càng ngày càng nóng. Nếu chúng ta bật điều hòa, hóa đơn tiền điện sẽ quá cao, vì vậy chúng ta hơi ngần...
Kiến thức 21 giờ, 16 phút trước

Nếu bạn đã đạt đến mức không còn ai mời bạn đi ăn tối hoặc không còn ai gọi điện cho bạn nữa, thì xin chúc mừng!

Trong cuộc sống, chúng ta thường xuyên tiếp xúc với đủ loại người và thiết lập những mối quan hệ tương ứng. Trong quá trình...
Kiến thức 21 giờ, 16 phút trước

Người lái xe ô tô làm điều này khi đang tham gia giao thông có thể bị phạt tới 6 triệu, rất nhiều người hay mắc

Nhiều người có thói quen vừa lái xe vừa dùng điện thoại di động. Đây là hành vi nguy hiểm khi tham gia giao thông...
Kiến thức 21 giờ, 25 phút trước

Kể từ 15/5: Người dân phải cấp đổi Căn cước công dân sang Căn cước nếu không sẽ bị phạt, đúng không?

Thông tin từ 15/5/2025, người dân buộc phải cấp đổi căn cước công dân sang căn cước nếu không sẽ bị phạt là không đúng....
Kiến thức 22 giờ, 38 phút trước

Tin mới cập nhật

Bắt đầu từ 1/7: Nghỉ hưu sớm bị trừ 2% lương mỗi năm, riêng 2 trường hợp này được giữ nguyên

Theo quy định mới của Luật Bảo hiểm xã hội có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, vẫn có trường hợp được nghỉ hưu sớm mà...
Kiến thức 2 giờ, 57 phút trước

Người dân không đăng ký đất đai khi làm sổ đỏ lần đầu sẽ lãnh hậu quả lớn, bị phạt lên tới 2.000.000 đồng, đúng không?

Từ nay, người dân không đăng ký đất đai khi làm sổ đỏ lần đầu sẽ lãnh hậu quả lớn. Cụ thế, mức phạt bao...
Tin trong ngày 2 giờ, 9 phút trước

Những con giáp nào cần thận trọng vào thứ Hai ngày 9 tháng 6, tức ngày 14 tháng 5 âm lịch?

Ngày 9 tháng 6, thứ Hai, ngày 14 tháng 5 âm lịch, là năm Tỵ, tháng Nhâm Ngọ, ngày Kỷ Sửu. Thuộc tính của ngày...
Đời sống số 2 giờ, 20 phút trước

Dù phòng khách nhà bạn có lớn đến đâu thì cũng đừng trồng cây phát lộc ở 4 nơi này

Cây phát lộc (trúc may mắn) với hình dáng thanh thoát và đặc điểm cát tường thường xuất hiện trong phòng khách của nhiều gia...
Kiến thức 3 giờ, 33 phút trước

Trắc nghiệm tâm lý: Bạn thích chiếc túi nào nhất? Trắc nghiệm xem bạn sẽ nhận được tài sản bất ngờ nào trong tương lai gần?

Hãy tưởng tượng trước mặt bạn là 4 chiếc túi đẹp mắt, sang trọng. Bạn sẽ chọn chiếc nào khiến bạn "thích ngay từ cái...
Đời sống số 3 giờ, 40 phút trước

Cụ ông trong lúc làm ruộng, phát hiện cây gỗ hóa ngọc dài 30m: Chuyên gia định giá hàng trăm tỷ đồng

Việc phát hiện khối gỗ hóa ngọc dài 30m không chỉ là minh chứng cho sự kỳ diệu của tự nhiên mà còn là lời...
Kiến thức 3 giờ, 54 phút trước

Từ nay, ai khám bệnh bằng BHYT cần nắm rõ điều này nếu không sẽ bị mất rất nhiều tiền

Kể từ 1/6/2025 trở đi chỉ còn đúng 3 trường hợp được cấp thẻ BHYT giấy. Bên cạnh đó, khi đi khám chữa bệnh người...
Kiến thức 3 giờ, 58 phút trước

Ngành học ‘vàng’ trong 5 năm tới, nhưng lại khát 50.000 nhân sự bằng đại học, thu nhập cao ngất lên đến 150 triệu/tháng

Ngành công nghệ bán dẫn đang nổi lên như một ngành "vàng" đầy tiềm năng, không chỉ trên thế giới mà còn ở Việt Nam....
Kiến thức 3 giờ, 2 phút trước

Chủ tịch xã mới được 'tăng quyền' sau sáp nhập, cụ thể là gì?

Sau sáp nhập, Bộ Nội vụ đề nghị tăng quyền cho chủ tịch UBND xã, phường. Cụ thể quyền hạn của chủ tịch UBND xã,...
Kiến thức 3 giờ, 19 phút trước

Sao Việt 8/6: Hồng Đăng cùng vợ đi phượt xuyên Việt; Một diễn viên nổi tiếng tự nhận mình có 'hệ điều hành còn hơi chập chập'

Tin sao Việt 8/6/2025: Không còn đi đóng phim, diễn viên Hồng Đăng có nhiều thời gian hơn cho gia đình; Xinh đẹp, nhưng Thúy...
Chuyện làng sao 3 giờ, 22 phút trước