Danh mục

Loài cá duy nhất trên thế giới có thể sống 5 năm không cần nước, xuất hiện từ cách đây 390 triệu năm

Thứ năm, 24/07/2025 19:00

Loài cá này có hệ thống hô hấp tiến hóa cao, lấy oxy thẳng từ không khí giống những động vật trên cạn.

Trong khi hầu hết các loài cá đều cần nước để tồn tại, có một sinh vật đặc biệt đã tiến hóa vượt bậc: có thể sống trong lòng đất suốt nhiều năm không cần nước, không cần ăn uống, đó chính là cá phổi châu Phi (Protopterus).

Xuất hiện từ cách đây khoảng 390 triệu năm, cá phổi được các nhà khoa học gọi là "hóa thạch sống" vì giữ lại nhiều đặc điểm nguyên thủy. Loài cá này sống chủ yếu ở khu vực sông Bandama, Bờ Biển Ngà và các đầm lầy châu Phi - nơi thường xuyên hứng chịu các đợt hạn hán khốc liệt.

Loài cá sống 5 năm không cần nước, Cá phổi

Những con cá này có kích thước dao động trong khoảng từ 44-200 cm khi trưởng thành. Chúng có thân hình thuôn dài, bề ngoài hơi giống cá chình.

Các vây ngực và vây hậu môn của cá có dạng giống như sợi chỉ, còn vây lưng và vây đuôi thì hợp nhất lại thành một cấu trúc duy nhất. Toàn thân cá có vảy mềm bao phủ. Chúng bơi uốn lượn như cá chình hoặc trườn dưới đáy bằng vây ngực.

Loài cá sống 5 năm không cần nước, Cá phổi

Do nhiệt độ tại châu Phi cao quanh năm và mùa khô rất khắc nghiệt, thường kéo dài ít nhất 4-5 tháng khiến sông hồ khô cạn nên để tồn tại cá phổi đã phát triển hệ thống hô hấp vô cùng độc đáo khi sở hữu cả mang lẫn hai lá phổi.

Cá phổi có hệ thống hô hấp tiến hóa cao, có thể lấy oxy thẳng từ không khí giống những động vật trên cạn. Do lượng oxy trong nước không đủ để duy trì sự sống, chúng thường xuyên phải ngoi lên mặt nước để hít thở không khí - hành vi hiếm thấy ở cá.

Khi xuống nước, chúng di chuyển và kiếm ăn như những loài cá khác. Còn vào mùa khô, chúng sẽ đào hố sâu trên lớp bùn non bằng cách ăn bùn qua miệng, thải bùn qua mang. Khi đạt độ sâu cần thiết, chúng ngừng đào và tiết chất nhầy qua miệng làm cứng bùn, tạo ra lớp kén bọc ngoài, chỉ lộ miệng để lấy không khí.

Loài cá sống 5 năm không cần nước, Cá phổi

Nếu tình trạng khô hạn kéo dài, cá phổi châu Phi bắt đầu kích hoạt trạng thái ngủ hè (aestivation), tương tự ngủ đông ở một số loài động vật vùng lạnh.

Ads

Điều đáng kinh ngạc là cá phổi có thể duy trì trạng thái này tới 4-5 năm, không cần nước, không cần ăn.

Loài cá sống 5 năm không cần nước, Cá phổi

Các nghiên cứu di truyền và sinh học gần đây đã ghi nhận những thay đổi sâu sắc trong cơ thể cá phổi khi bắt đầu giấc ngủ dài:

Giảm mạnh trao đổi chất: Mức tiêu thụ oxy giảm hơn 50%, nhịp tim từ 25 lần/phút còn khoảng 2 lần/phút.

Ngừng sản xuất ammonia: Giúp giảm áp lực bài tiết, tránh tích tụ độc tố trong điều kiện thiếu nước.

Co nhỏ cơ quan nội tạng: Ruột, thận, tim đều giảm kích thước và hoạt động, tiết kiệm tối đa năng lượng.

Thay đổi hoạt động gen và hormone: Các gen liên quan đến trao đổi chất bị ức chế, trong khi các gen chống oxy hóa và phục hồi tế bào được kích hoạt.

Loài cá sống 5 năm không cần nước, Cá phổi

Tất cả những thay đổi này giúp cá phổi bước vào trạng thái "bán sống" - tạm dừng nhưng vẫn duy trì sự sống tiềm tàng trong nhiều năm liền.

Có bốn loài cá phổi châu Phi đã được công nhận, gồm cá phổi cẩm thạch (Protopterus aethiopicus), cá phổi Đông Phi (Protopterus amphibius), cá phổi Tây Phi (Protopterus annectens) và cá phổi đốm châu Phi (Protopterus dolloi). Giữa chúng có một số khác biệt về hình dạng và tập tính.

Loài cá sống 5 năm không cần nước, Cá phổi

Từ xa xưa, người dân bản địa châu Phi đã tìm bắt cá phổi bằng cách đào đất hoặc thả lưới để làm thực phẩm. Thịt của chúng có vị nồng và không được nhiều người ưa thích tuy vậy cá phổi vẫn là loại thực phẩm có giá trị trong điều kiện sống khắc nghiệt ở khu vực này.

Ngày nay, cá phổi Tây Phi đã được nhân nuôi trong các trang trại thủy sản và mua bán trên thị trường quốc tế như một loài cá cảnh độc đáo. Trong tự nhiên, số lượng của chúng đang giảm dần do tình trạng đánh bắt không kiểm soát.

N.Tường (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)

Tin được quan tâm

Từ năm 2026: Bắt đầu ngừng sử dụng Căn cước công dân, buộc phải đổi sang Căn cước, có đúng không?

Hiện nay nhiều người còn dùng căn cước công dân, nhiều người đã đổi sang căn cước, vậy có phải từ 2026 sẽ không còn...
Kiến thức 2 ngày, 17 giờ trước

Loại gỗ quý hiếm bậc nhất thế giới, chỉ 2 quốc gia sở hữu: Ở Việt Nam nhiều gấp 1.000 lần nơi còn lại

Theo ghi nhận, loại gỗ này chỉ 2 quốc gia có, riêng Việt Nam sở hữu tới 1.000 cây và một cây duy nhất được...
Kiến thức 2 ngày, 9 giờ trước

'Mùa đông có lạnh hay không còn tùy thuộc vào ngày 15 tháng 8'. Hôm nay là ngày 15 tháng 8. Liệu mùa đông năm nay có lạnh lắm không?

Chớp mắt một cái, ngày 15 tháng 8 âm lịch đã đến. Đây là một ngày lễ lớn của người Việt, thường được gọi là...
Kiến thức 21 giờ, 16 phút trước

Tiến sĩ tội phạm học chỉ ra lý do tại sao Hoàng Hường lại cười khi bị khởi tố?

Thượng tá, Tiến sĩ tội phạm học Đào Trung Hiếu nhận định, trường hợp của Hoàng Hường là ví dụ điển hình về việc vận...
Tin trong ngày 1 ngày, 5 giờ trước

Sau Tết Trung Thu, bánh trung thu tồn kho không bán hết ở siêu thị và cửa hàng sẽ 'xử lý' như thế nào?

Trước Tết Trung Thu, mỗi khi bước vào siêu thị, bạn sẽ thấy hàng tá bánh trung thu được bày bán - cả hộp quà...
Kiến thức 1 ngày, 9 giờ trước

Tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam hiện nay là bao nhiêu?

Người dân Việt Nam có tuổi thọ trung bình tương đối cao nếu so với các quốc gia có cùng mức sống.
Kiến thức 22 giờ, 10 phút trước

Tin cùng mục

Những con giáp nào may mắn vào thứ Tư, ngày 8 tháng 10, tức ngày 17 tháng 8 âm lịch?

Ngày 8 tháng 10, thứ Tư, ngày 17 tháng 8 âm lịch, đại diện cho năm Tỵ, tháng Bính Thân và ngày Canh Tuất. Với...
Đời sống số 14 phút trước

Tin vui với hàng chục nghìn lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài, sắp nhận phúc lợi lớn chưa từng có

Một tin vui đang đến với hàng chục nghìn người lao động Việt Nam: khoảng 50.000 người làm việc tại Hàn Quốc sẽ có cơ...
Kiến thức 43 phút trước

Mới: Điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050

Mục tiêu tổng quát là phấn đấu đến năm 2030 Việt Nam là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung...
Tin trong ngày 45 phút trước

Anh nông dân Nghệ An từng 'nợ như Chúa Chổm', nay 'lên đời' nhờ nuôi con bơi dưới nước, thu về 6 - 8 tỷ/năm

Từng rơi vào cảnh nợ nần, suýt phải bán nhà, anh Trần Quý Bảo (xã Bình Minh, Nghệ An) đã “đổi đời” nhờ nuôi ốc...
Kiến thức 1 giờ, 23 phút trước

Việt Nam sắp có thêm trường đại học về y dược mang tên bệnh viện lớn hàng đầu cả nước

Bệnh viện hàng đầu của Việt Nam đang nỗ lực đưa cơ sở đào tạo của đơn vị trở thành trường đại học y dược....
Tin trong ngày 1 giờ, 23 phút trước

Đừng bỏ gói hút ẩm trong túi đựng đồ ăn. Dưới đây là một số mẹo nhỏ giúp bạn giải quyết các vấn đề trong cuộc sống

Chất hút ẩm là một vật dụng quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày. Bạn thường thấy một gói nhỏ bên trong một số loại...
Kiến thức 1 giờ, 27 phút trước

Tin mới cập nhật

Nữ ca sĩ chuyển giới của Việt Nam cầm 30 tỷ tiền mặt đi mua biệt thự, U50 làm mẹ đơn thân

Lâm Khánh Chi giàu có nhưng gặp nhiều trắc trở trong tình duyên.
Chuyện làng sao 43 phút trước

Loại cây được mệnh danh là thần dược 'quý như vàng' tại Việt Nam, riêng phần hoa có giá 20 triệu đồng/kg

Loại cây này được biết đến với nhiều lợi ích cho sức khoẻ như ngăn ngừa các bệnh mãn tính, hỗ trợ giấc ngủ ngon....
Chăm sóc sức khỏe 44 phút trước

Biệt thự triệu đô và khối tài sản của 'Vua hài miền Tây' một thời

NSƯT Bảo Quốc ở tuổi U80 sống trong biệt thự triệu đô khiến ai cũng ngưỡng mộ.
Chuyện làng sao 1 giờ, 24 phút trước

Hiệu trưởng tiết lộ: 16 quy tắc gia đình giúp con càng lớn càng giỏi, đặc biệt điều thứ 7, có thể cứu mạng lúc nguy nan!

Một cô giáo hiệu trưởng có hơn 30 năm kinh nghiệm dạy học từng chia sẻ rằng: quy tắc gia đình không phải là xiềng...
Chăm con 1 giờ, 29 phút trước

Bản đồ Phường Kim Liên và tất cả thông tin bạn cần biết

Phường Kim Liên đã chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025 trên cơ sở sáp nhập các đơn vị hành chính cũ. Mang...
Hồ sơ tư liệu 3 giờ, 6 phút trước

Làm ngay việc này trên VNeID để không bị phạt từ 500.000 đến 1 triệu đồng, nhiều gia đình cần lưu ý!

Thao tác là bước quan trọng để đảm bảo các quyền lợi của trẻ về y tế, giáo dục, an sinh xã hội sau này...
Đời sống số 3 giờ, 6 phút trước

Dự kiến thi tốt nghiệp THPT 2026 vào ngày nào?

Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2026 dự kiến diễn ra sớm hơn so với các năm trước.
Tin trong ngày 3 giờ, 6 phút trước

Top ngành học đang “dẫn đầu” Việt Nam, lương trên 50 triệu mỗi tháng, “khát” nhân lực: Ai đang theo học thật đáng chúc mừng!

Nếu bạn vừa đỗ vào những chuyên ngành dưới đây, thật đáng chúc mừng bởi bạn có một tương lai rộng mở và đầy hứa...
Kiến thức 3 giờ, 7 phút trước

Mưa lớn kéo dài, nhiều ngõ ngách ở Hà Nội ngập sâu, 'đường phố thành sông'

Ảnh hưởng hoàn lưu bão số 10, sáng nay (7/10), mưa lớn kéo dài khiến hàng loạt ngõ ngách và tuyến phố của Hà Nội...
Tin trong ngày 3 giờ, 7 phút trước

Tại sao người xưa lại có tuổi thọ ngắn như vậy? Ngoài chiến tranh, còn có một số lý do đặc biệt khác

Thời xưa, khi mừng sinh nhật, người ta thường nói "trường thọ trăm tuổi". Đây không chỉ là lời chúc tốt đẹp về sự trường...
Kiến thức 3 giờ, 7 phút trước