Ngôi làng cổ này không chỉ thu hút du khách bởi khung cảnh thiên nhiên kỳ vĩ, những biển mây bồng bềnh mà còn bởi nét văn hóa truyền thống độc đáo của đồng bào dân tộc Hà Nhì đen.
Y Tý, với độ cao trên 2000 mét so với mực nước biển, tựa lưng vào dãy Nhìu Cồ San hùng vĩ, từ lâu đã là điểm đến quen thuộc của những người yêu thích khám phá và "săn" mây. Nhưng ít ai biết rằng, chỉ cách trung tâm xã Y Tý khoảng 2km, ẩn chứa một kho báu văn hóa và cảnh quan mang tên Choản Thèn - "làng cổ trên mây". Nơi đây cách thị trấn Sapa, "thị trấn nhỏ đẹp nhất thế giới" của Việt Nam, hơn 80km.
Làng cổ trên mây nằm ở tỉnh Lào Cai, bản Choản Thèn, thuộc xã Y Tý, huyện Bát Xát
Với hơn 300 năm lịch sử, Choản Thèn vẫn giữ được những nét đẹp nguyên sơ của một ngôi làng truyền thống của người Hà Nhì đen. Trong tiếng Hà Nhì, "Choản Thèn" mang ý nghĩa "bản làng hình tròn", được bao bọc bởi những thửa ruộng bậc thang uốn lượn. Bước chân đến đây, du khách sẽ ngay lập tức cảm nhận được sự thanh bình, yên ả, hòa mình vào nhịp sống chậm rãi của người dân bản địa.
Vẻ đẹp của Choản Thèn biến đổi theo từng mùa, mang đến những trải nghiệm khác nhau cho du khách. Từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau là thời điểm lý tưởng nhất để "săn mây". Khi màn đêm buông xuống, cả thung lũng chìm trong sương mù, và khi bình minh ló dạng, một biển mây trắng xóa bao phủ, biến những đỉnh núi cao thành những hòn đảo nhỏ nổi bồng bềnh giữa biển mây. Khung cảnh ấy đẹp đến mức khiến người ta ngỡ như lạc vào một thế giới thần tiên.
Vào khoảng tháng 5, tháng 6, khi những cơn mưa đầu mùa tưới mát đất đai, những thửa ruộng bậc thang ở Choản Thèn bừng sáng dưới ánh nắng mặt trời, báo hiệu một mùa vụ mới sắp bắt đầu. Mặt nước loang loáng phản chiếu bầu trời xanh biếc, tạo nên một bức tranh thủy mặc sống động. Từ giữa tháng 8 đến tháng 9, Choản Thèn khoác lên mình tấm áo vàng óng ả của mùa lúa chín. Những cánh đồng lúa trải dài, uốn lượn theo triền đồi, tạo nên một khung cảnh rực rỡ, thu hút du khách đến chiêm ngưỡng và ghi lại những khoảnh khắc đẹp nhất. Mùa lúa chín ở Choản Thèn được xem là một trong những điểm "săn lúa chín" đẹp nhất vùng Tây Bắc, nơi du khách có thể cảm nhận trọn vẹn hương sắc của mùa thu hoạch.
Không chỉ có cảnh quan thiên nhiên, Choản Thèn còn quyến rũ du khách bởi những nếp nhà trình tường đặc trưng của người Hà Nhì đen. Đối với họ, ngôi nhà là điều quan trọng nhất trong cuộc sống, là trung tâm của gia đình. Những ngôi nhà trình tường độc đáo ở Choản Thèn không chỉ mang vẻ đẹp kiến trúc độc đáo mà còn mang lại sự tiện ích cho cư dân nơi đây. Nhờ kỹ thuật xây dựng đặc biệt, những ngôi nhà này giữ ấm vào mùa đông và mát mẻ vào mùa hè. Từ xa nhìn lại, chúng trông như những chiếc nấm khổng lồ vững chắc giữa thiên nhiên.
Người Hà Nhì đen vẫn gìn giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống độc đáo. Họ vẫn mặc trang phục truyền thống, duy trì nghề nấu rượu, đan lát và trang trí hoa văn thổ cẩm. Các làn điệu dân ca, dân vũ, lễ hội và trò chơi dân gian cũng được trân trọng và truyền lại qua nhiều thế hệ. Những nét văn hóa đặc sắc ấy làm nên vẻ đẹp riêng cho Choản Thèn và tạo sức hấp dẫn khó quên cho bất kỳ ai có dịp ghé thăm.
Tháng 6/2021, bản Choản Thèn chính thức được UBND tỉnh Lào Cai công nhận là điểm du lịch cấp tỉnh, đánh dấu một bước phát triển quan trọng cho vùng đất này. Để có được thành quả này, không thể không nhắc đến vai trò của dự án "Thúc đẩy Bình đẳng giới thông qua Nâng cao Hiệu quả Kinh tế Sản xuất Nông nghiệp và Phát triển Du lịch tại hai tỉnh Lào Cai và Sơn La" (GREAT). Dự án đã hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng tại Choản Thèn, tạo điều kiện cải thiện chất lượng cuộc sống của bà con dân tộc Hà Nhì, đồng thời mang đến nguồn thu nhập ổn định cho nhiều hộ gia đình.
Đến Choản Thèn, du khách có thể nghỉ ngơi tại những homestay đơn sơ nhưng sạch sẽ, tiện nghi, mang đậm phong cách sinh hoạt của người dân địa phương. Du khách còn có cơ hội thưởng thức các món ăn đặc sản của người Hà Nhì - Y Tý và tham gia vào các hoạt động văn hóa, nghệ thuật do đội văn nghệ của hội phụ nữ thôn biểu diễn vào mỗi dịp cuối tuần.
Choản Thèn không chỉ là một điểm đến du lịch mà còn là nơi để du khách khám phá, trải nghiệm và hòa mình vào cuộc sống của người dân bản địa, cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên và văn hóa truyền thống. Nếu bạn đang tìm kiếm một điểm đến yên bình, độc đáo và đậm chất Việt Nam, Choản Thèn - ngôi làng cổ trên mây của Lào Cai - chắc chắn sẽ là một lựa chọn hoàn hảo.
Thu Hà (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)