Con nhà giàu có bệ đỡ, con nhà nghèo có động lực, con nhà trung lưu chỉ có sự sụp đổ: 'Cái bẫy' nuôi dạy con mà 90% gia đình trung lưu mắc phải

Quan điểm này, được Blythe Grossberg, một tiến sĩ tâm lý học từ Harvard, phân tích sắc sảo trong cuốn sách bán chạy "I Left My Homework in the Hamptons", đang rung lên hồi chuông cảnh tỉnh cho 90% gia đình trung lưu đang mắc phải.

Sự đủ đầy quá sớm: Cội nguồn của cạm bẫy

Nuôi dạy con cái trong điều kiện đầy đủ đôi khi là một cái bẫy khiến cho tương lai đứa trẻ phải trả giá đắt (Ảnh minh hoạ)

Trong cuốn sách của mình, Grossberg đã đưa ra một góc nhìn thẳng thắn về cuộc sống của những đứa trẻ lớn lên trong các gia đình giàu có ở New York. Bà nhận thấy rằng, việc được tiếp cận dễ dàng với những trải nghiệm "đỉnh cao" từ khi còn rất nhỏ – từ việc theo học những ngôi trường đắt đỏ, được kèm cặp bởi những gia sư danh tiếng, cho đến những chuyến du lịch vòng quanh thế giới – đã vô tình tạo ra một thế hệ trẻ em mất dần hứng thú và rơi vào cảm giác vô nghĩa.

"Những đứa trẻ này", Grossberg viết, "đã dễ dàng đạt được những trải nghiệm đỉnh cao trong cuộc sống và có quá nhiều sự lựa chọn, điều này khiến chúng mất hứng thú với mọi thứ xung quanh ngay từ sớm và rơi vào cảm giác vô nghĩa". Điều đáng lo ngại là hiện tượng này không còn gói gọn trong giới thượng lưu mà đang lan rộng sang tầng lớp trung lưu, những người đang cố gắng hết sức để cung cấp cho con cái mình những điều kiện vật chất và giáo dục tốt nhất.

Trải nghiệm "đỉnh cao" sớm: Con đường dẫn đến sự nhàm chán

Grossberg mô tả chi tiết cuộc sống của những "đứa con của Gatsby" này. Ngoài học phí "khủng" hàng năm, chúng còn được học với gia sư sau giờ học – những chuyên gia từ các trường đại học danh tiếng như Yale, Columbia, thậm chí là những buổi luyện thi riêng với chi phí lên đến 800 đô la mỗi giờ. Nguồn tài nguyên quan trọng nhất, theo Grossberg, là "Hermes của thế giới gia sư" – một nhóm chuyên gia từ các công ty tư vấn tuyển sinh đại học danh tiếng, lo liệu mọi thứ để đảm bảo con cái họ được vào những ngôi trường danh giá nhất.

(Ảnh minh hoạ)

Việc di chuyển bằng xe riêng, tham gia các lớp học chuyên sâu về thể thao, nghệ thuật, và luôn có gia sư chờ đợi ở nhà vào buổi tối là một phần không thể thiếu trong lịch trình dày đặc của những đứa trẻ này. Không chỉ dừng lại ở giáo dục, điều kiện vật chất cũng vượt trội: những chuyến du lịch vòng quanh thế giới trong mỗi kỳ nghỉ để "mở mang đầu óc". Mọi thứ đều ở mức "tốt nhất", nhưng chính sự đủ đầy này lại đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu có thể có quá nhiều điều tốt đẹp dành cho trẻ em không?

Nhà tâm lý học Maslow đã từng đưa ra khái niệm "trải nghiệm đỉnh cao" – những khoảnh khắc tuyệt vời, sung sướng. Tuy nhiên, các nghiên cứu tâm lý về những trải nghiệm đỉnh cao của trẻ em giàu có lại cho kết quả ngược lại. Chúng không cảm thấy vui sướng, hạnh phúc mà thậm chí còn cảm thấy cuộc sống nhàm chán, thiếu động lực.

Nếu một đứa trẻ có đủ những trải nghiệm đỉnh cao từ khi còn trẻ mà không cần nỗ lực, cuộc sống của chúng sẽ thiếu đi sự mới mẻ. Chúng có thể biểu diễn trên sân khấu từ lớp 1, tổ chức triển lãm nghệ thuật từ lớp 5, và đã đặt chân đến Nam Cực khi học trung học cơ sở. Dù có những trải nghiệm đa dạng và đầy màu sắc, chúng lại mất đi niềm vui của việc hoàn thành những công việc khó khăn, cần nỗ lực. Hậu quả là, như Grossberg nhận định: "Những đứa trẻ này khi lớn lên hầu như không có gì để mong đợi".

Hội chứng "tuổi thơ sung túc" và áp lực từ cha mẹ

Mặt trái của việc "không kỳ vọng" là sự thiếu ý thức về ranh giới và nhu cầu thỏa mãn tức thời. Các nhà nghiên cứu tâm lý nhận thấy rằng trẻ em trải qua những trải nghiệm đỉnh cao sớm thường có xu hướng này. Sự thỏa mãn tức thời thường đi kèm với cảm giác buồn chán kéo dài khi không có gì để mong đợi. Nếu không nhận được sự thỏa mãn ngay lập tức, chúng trở nên cực kỳ dễ bị tổn thương.

(Ảnh minh hoạ)

Câu hỏi "Tại sao tôi tạo cho con tôi những điều kiện tốt như vậy nhưng chúng lại không chịu học hành chăm chỉ?" có lẽ đã tìm thấy lời giải đáp trong sự đủ đầy quá sớm này.

Với sự quan sát sâu hơn, Grossberg phát hiện ra rằng những đứa trẻ mắc "hội chứng tuổi thơ sung túc" thường phải đối mặt với áp lực rất lớn từ cha mẹ. Những bậc phụ huynh này, dù đã ở đỉnh cao của kim tự tháp giàu có, lại không cảm thấy bình yên mà luôn trong trạng thái lo lắng. Họ sợ rằng sự giàu có và địa vị xã hội của họ sẽ tụt dốc nếu không không ngừng chạy đua. "Nỗi sợ hãi là động lực chính thúc đẩy các bậc cha mẹ", Grossberg nhấn mạnh.

Trong xã hội hiện đại, thành tích học tập và sự tiến bộ của con cái đôi khi trở thành thước đo thể diện của cha mẹ. "Nguồn giáo dục chất lượng cao", những "đặc quyền giáo dục" được xây dựng bằng tiền bạc, theo Grossberg, về cơ bản là sự thể hiện của giá trị này. Giáo dục trở thành một khoản đầu tư sinh lời – nếu con vào được trường danh giá, điều đó chứng tỏ khoản đầu tư của cha mẹ đã thành công. Quá trình tuyển sinh đại học, vì thế, trở thành một trò chơi của tiền bạc và đặc quyền.

Tuy nhiên, đối với trẻ em, trong một môi trường được kiểm soát chặt chẽ, việc không đáp ứng được kỳ vọng của cha mẹ gây ra căng thẳng tột độ. Grossberg đưa ra ví dụ về những đứa trẻ luyện tập thể thao để có cơ hội vào trường danh giá. Chúng phải luyện tập không ngừng nghỉ, ngay cả trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, và thậm chí còn vui vẻ đón nhận thương tích như một cách để được nghỉ ngơi. Nhiều đứa trẻ trong cuốn sách còn bày tỏ ước muốn được thương tích để có thể thoát khỏi áp lực.

(Ảnh minh hoạ)

Tệ hơn nữa, sự bận rộn của cha mẹ trong việc kiếm tiền và chi trả cho cuộc sống xa hoa khiến thời gian dành cho con cái trở nên cực kỳ hạn chế. Sự xa cách của cha mẹ và áp lực thành tích cao đã đẩy nhiều trẻ em đến bờ vực của các vấn đề tâm lý nghiêm trọng, từ trầm cảm, trộm cắp, nghiện rượu, cho đến những hành vi tự hủy hoại bản thân. "Chúng cố gắng tuyệt vọng để hủy hoại tương lai mà cha mẹ đã dày công vạch ra cho chúng, và bị thúc đẩy bởi bản năng tự hủy hoại khiến chúng thử đủ mọi hoạt động nguy hiểm", Grossberg viết.

Khoảnh khắc "giác ngộ" và bài học về sự đầu tư thông thái

Sau gần 20 năm làm gia sư trong các gia đình giàu có, Grossberg đi đến một kết luận sâu sắc: "Tiền có thể khiến cuộc sống trở nên rực rỡ, quyến rũ và sống động, nhưng cuối cùng nó sẽ khiến những người trẻ rơi vào cảnh cô đơn, vô nghĩa và không cảm xúc".

Có lẽ nhiều bậc phụ huynh đã nghe thấy điều này ở đâu đó, hoặc có những trải nghiệm tương tự. Nhưng đứng trước "cuộc đua giáo dục" đầy áp lực, hầu hết vẫn giữ quan điểm "đầu tư cho tương lai của con cái là khoản đầu tư ý nghĩa nhất". Họ sẵn sàng dốc hết tài sản và sức lực để cung cấp những điều tốt đẹp nhất cho con.

(Ảnh minh hoạ)

Tuy nhiên, để khoản đầu tư này thực sự mang lại kết quả như mong đợi, các bậc phụ huynh cần đầu tư một cách thông thái, thay vì mải miết chạy theo xu hướng.

Suy cho cùng, điều mà những đứa trẻ thực sự cần không phải là một tuổi thơ được bao bọc bởi sự đủ đầy vật chất và những trải nghiệm "đỉnh cao" dễ dàng. Chúng cần một tuổi thơ đúng nghĩa, với những bài học về sự nỗ lực, vượt qua khó khăn, và tự trưởng thành mà không có sự nâng đỡ, bao bọc của cha mẹ. Đó mới chính là nguồn lực quý giá nhất giúp chúng vững vàng đối mặt với tương lai đầy thử thách. Cái bẫy trung lưu không nằm ở việc không đủ điều kiện, mà nằm ở việc sử dụng những điều kiện đó một cách thiếu suy nghĩ, vô tình tước đi cơ hội trưởng thành thực sự của con cái.

T.Hà (Theo Thuơng Hiệu và Pháp Luật)