Tại sao nói: 'Mùa đông có lạnh hay không phụ thuộc vào ngày đầu tiên của tháng 9 âm lịch'. Mùa đông năm nay có lạnh lắm không?

Cảm giác như mùa đông sắp đến rồi, người người ra đường cũng mặc áo khoác cotton và áo phao nhiều hơn! Vậy, mùa đông năm nay có thực sự lạnh như cư dân mạng nói không?

Những bậc tiền bối giàu kinh nghiệm nói: "Mùa đông có lạnh hay không còn tùy thuộc vào ngày đầu tiên của tháng Chín". Hôm nay đúng là ngày đầu tiên của tháng Chín theo âm lịch. Vậy thời tiết hôm nay có ý nghĩa gì đối với mùa đông sắp tới?

Câu tục ngữ tưởng chừng đơn giản này, được truyền lại từ tổ tiên chúng ta, chứa đựng trí tuệ của quan sát thiên văn và dự báo thời tiết thời xưa. Vậy, chúng ta nên diễn giải nó như thế nào? Liệu nó có còn đúng trong thế giới công nghệ tiên tiến ngày nay? Mùa đông năm nay sẽ ra sao?

Ngày đầu tiên của tháng 9 chưa bao giờ là một ngày bình thường trong tâm trí người xưa. Là "trăng non" của tháng 9 âm lịch, mặt trăng biến mất trên bầu trời vào ngày này, được gọi là "trăng non", tượng trưng cho sự khởi đầu của một chu kỳ mới.

Suy cho cùng, ngày mùng 1 âm lịch là ngày đầu tiên của một tháng mới, và ngày mùng 1 tháng 9 nằm giữa thời điểm Hàn Lộ và Sương Giá. Năm nay, ngày này gần với Sương Giá (ngày mùng 3 tháng 9), là thời điểm then chốt khi vụ thu hoạch mùa thu kết thúc và bắt đầu chuẩn bị cho mùa đông. Người dân sẽ đặc biệt chú ý đến những thay đổi của thời tiết. Thậm chí, có người còn coi ngày mùng 1 tháng 9 là "tiết Nhị Cửu", chú trọng việc không cãi vã hay đi xa để có một tháng bình yên.

Đối với nông dân, thời tiết ngày này là thước đo, liên quan trực tiếp đến việc dự trữ mùa đông và kế sinh nhai năm sau. Theo thời gian, có câu nói "Mùa đông lạnh hay không lạnh, tùy thuộc vào ngày đầu tiên của tháng Chín". Vậy làm sao để biết được điều đó?

Nhiều câu tục ngữ được truyền lại từ tổ tiên chúng ta chỉ đơn giản tóm tắt các kiểu khí hậu. Ví dụ, ở quê tôi có câu: "Mồng một tháng Chín mà trời lạnh sớm, ăn mày khắp nơi". Các cụ nói rằng nếu trời lạnh sớm vào ngày mồng một tháng Chín, mùa đông có thể sẽ rất lạnh, lương thực sẽ khan hiếm, và số người tị nạn sẽ tăng lên. Thời xưa cũng vậy, khi người ta hết thức ăn và phải đi ăn xin. Hồi nhỏ tôi đã chứng kiến ​​những người như thế này!

Ngoài ra còn có câu nói: "Mùng 1 tháng 9 mà mưa", câu này trực tiếp chỉ ra mối liên hệ giữa những ngày mưa vào mùa đông. Nếu ngày 1 tháng 9 mà trời mưa, điều đó báo hiệu mùa đông lạnh giá sẽ có tuyết rơi dày.

Ngược lại, "Nếu bạn cảm thấy nóng vào ngày đầu tiên của tháng 9, bạn vẫn có thể mặc quần áo nhẹ trong những ngày lạnh nhất của mùa đông". Nếu mặt trời chiếu sáng rực rỡ vào ngày này, mùa đông thường đến muộn, cái lạnh không quá gay gắt và thậm chí có thể là một mùa đông ấm áp.

Những câu tục ngữ này, được đúc kết từ nhiều thế kỷ quan sát, vẫn còn giá trị đáng kể vào thời cổ đại, khi khí hậu còn ổn định. Nhưng liệu chúng có còn đúng cho đến ngày nay? Liệu năm nay có khả năng lạnh hơn bình thường không?

Điều tôi muốn nói ở đây là mặc dù nhiều câu tục ngữ là kinh điển, nhưng chúng vẫn có những hạn chế, và xét cho cùng, tục ngữ vẫn dựa trên kinh nghiệm. Khi áp dụng ngày nay, chúng vẫn cần được kết hợp với phán đoán khoa học.

Dự báo khí hậu cho thấy mùa đông năm 2025/2026 có thể có đặc điểm là "ấm vào đầu mùa đông và lạnh vào cuối mùa đông".

Phán quyết này có liên quan chặt chẽ đến tác động tiềm tàng của "La Niña kép" - nhiệt độ nước biển thấp bất thường ở vùng xích đạo trung tâm và phía đông Thái Bình Dương có thể quay trở lại, và những năm La Niña thường đi kèm với luồng không khí lạnh hoạt động mạnh và nhiều đợt sóng lạnh hơn.

Đáng chú ý hơn, hiện tượng nóng lên toàn cầu đã mang đến một đặc điểm mới cho mùa đông lạnh giá: tần suất các hiện tượng thời tiết cực đoan tăng đáng kể. Ngay cả khi thời tiết lạnh giá nói chung không quá khắc nghiệt, các hiện tượng bất ngờ như rét đậm, rét hại và tuyết vẫn có thể xảy ra.

Tục ngữ cổ xưa nhắc nhở chúng ta phải tôn trọng thiên nhiên, trong khi công nghệ hiện đại giúp chúng ta dự đoán chính xác tác động của nó. Mùa đông năm nay có thể không lạnh giá đối với toàn thể nhân loại, nhưng chúng ta vẫn cần cảnh giác trước những rủi ro của nhiệt độ biến động và các kiểu thời tiết khắc nghiệt.

Minh Thanh (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)