Tại sao lại dùng mía thắp hương trên bàn thờ, điều đó có ý nghĩa gì?

Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại nhưng nhiều phong tục truyền thống vẫn được giữ gìn. Trong đó có chi tiết, ở quê ngoài mâm ngũ quả đặc trưng còn thấy xuất hiện của một loài sản vật hết sức đặc biệt. Đó chính là cây mía. Đây không phải điều gì mới mẻ nhưng nó gợi lại trong tôi về một nét phong tục, văn hóa hết sức nhân văn, đẹp đẽ trong Tết cổ truyền dân tộc.

Tục thờ mía trong ngày Tết đến nay vẫn được lưu truyền.

Mỗi khi tết đến - xuân về, bên cạnh mâm ngũ quả tượng trưng cho âm dương - ngũ hành, các gia đình người Việt thường tìm và chọn mua lấy hai cây mía thật to, thật thẳng để dựng hai bên bàn thờ tổ tiên.

Cây mía được chọn để thờ phải được giữ nguyên tán lá, gốc rễ, róng (đốt, có nơi còn gọi là lóng) phải đều và nhất là không được sâu.

Ý nghĩa đầu tiên của việc thờ cúng cây mía trong ngày tết của người Việt là "sự nối kết". Cây mía giống như một biểu tượng của sự giao hòa trời - đất, kết nối hai thế giới âm - dương.

Tán lá tượng trưng cho mây, trời. Gốc rễ tượng trưng cho đất, cho gốc cội gia đình. Những róng mía lúc này như những nấc thang nối liền đất - trời, âm - dương dẫn đón linh hồn tổ tiên từ trên trời trở hạ giới về sum vầy cùng cháu con trong những ngày đầu tiên của năm mới.

Theo quan niệm của người Việt, cây mía còn là "vật bất li thân" trong hành trình tổ tiên trở về trời sau ba ngày tết sum vầy cùng cháu con dưới hạ giới.

Hay như sự rắn chắc, mạnh mẽ vươn cao của cây mía tượng trưng cho sức khoẻ và sự thành công... Chính vì vậy, cây mía không chỉ đơn thuần là sản vật dâng cúng gia tiên mà đã trở thành một biểu tượng văn hoá tâm linh của người Việt.

Trong lễ "tiễn ông vãi" (thường được tổ chức vào ngày mùng 3 tết), con cháu sẽ chọn những sản vật là thành quả lao động trong năm cũ dâng lên gia tiên. Lúc này mía trở thành "đòn gánh" chuyên chở những sản vật ấy.

Dọc đường đi không tránh khỏi những tà ma, cô hồn tranh cướp những tài sản con cháu đã dâng tặng tổ tiên, cây mía bây giờ là thứ vũ khí gần gũi nhất đánh đuổi tất cả. Có khi trên hành trình đôi chỗ gặp những khúc sông vắng không cầu, không đò... mía lại trở thành những cây cầu để lộ trình của tổ tiên được thuận lợi.

Một điều trong bất kỳ tín ngưỡng thờ cúng nào, người Việt đều hướng đến đó chính là sự nguyện cầu. Khi chọn cây mía làm sản vật thờ cúng, cha ông ta đã gửi vào đó những ước mong gắn liền với đặc trưng vốn có của nó.

Mía vốn là sản phẩm nông nghiệp mang lại vị ngọt cho cuộc sống. Bởi vậy, điều đầu tiên mà người Việt hướng đến đó chính là nguyện cầu một năm mới với sự ngọt ngào, may mắn. Mía còn thể hiện sự vươn lên mạnh mẽ, sự rắn chắc. Thế nên nó còn gửi gắm ước nguyện được vươn cao đến sự thành công và mong cầu sức khỏe...

Những gì mà người Việt gửi vào tín ngưỡng thờ cúng cây mía ngày tết vừa đề cập ở trên chắc hẳn là chưa đủ đầy. Lý do là ở chỗ do quan niệm của từng người, từng vùng miền đôi chỗ có khác nhau. Tuy nhiên chừng ấy cũng đủ thấy sự phong phú và những nét đẹp tâm linh trong văn hóa tết cổ truyền dân tộc Việt Nam.

Đối với người Việt Nam, mỗi sản vật được chọn để dâng lên bàn thờ gia tiên đều hàm chứa trong đó những ý nghĩa. Việc cây mía được sử dụng trong nghi lễ thờ cúng trong ngày tết cổ truyền là một trường hợp như vậy.

Không chỉ là sản vật dâng cúng gia tiên, cây mía trong thờ cúng ngày tết đã trở thành một biểu tượng văn hóa tâm linh của người Việt. Bởi vậy khi những giá trị hiện đại đang dần len lỏi vào mọi khía cạnh của cuộc sống thì nó cần phải được lưu giữ để hương vị ngày tết cổ truyền dân tộc càng trở nên đậm đà...

Tường San (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)