375 triệu người có nguy cơ bị 'đào thải' bởi AI: WEF cảnh báo 10 công việc rủi ro nhất

Sự trỗi dậy mạnh mẽ của AI, robot và tự động hóa đang tạo ra một cuộc cách mạng trên thị trường lao động, mang đến cả cơ hội và thách thức. Các chuyên gia cảnh báo, nếu không kịp thời thích nghi, người lao động trong nhiều ngành nghề có thể bị thay thế trong tương lai gần.

Nỗi lo "lỗi thời" và áp lực thích ứng

Theo Báo cáo Tương lai Việc làm năm 2025 của WEF, khoảng 92 triệu việc làm, tương đương 8% tổng số việc làm trên toàn cầu, có thể biến mất vào năm 2030 do tác động của AI. Một báo cáo khác từ McKinsey còn đưa ra con số đáng báo động hơn, dự báo rằng đến năm 2030, có tới 375 triệu người lao động trên thế giới sẽ phải chuyển đổi nghề nghiệp và trau dồi kỹ năng mới để không bị bỏ lại phía sau.

Đại diện FPT nhận định thị trường lao động đang bước vào một cuộc đua khốc liệt để thích ứng với làn sóng AI và tự động hóa. Câu hỏi đặt ra là: "Công việc nào sẽ biến mất hoặc dần lỗi thời vào năm 2030? Người lao động cần làm gì để chuẩn bị cho những thay đổi này?".

Tuy nhiên, không phải tất cả đều là tin xấu. WEF dự đoán bên cạnh những công việc bị thay thế, sẽ có khoảng 170 triệu việc làm mới ra đời vào năm 2030, chiếm khoảng 14% tổng số việc làm hiện nay. Điều này cho thấy AI không chỉ đe dọa mà còn mở ra những cơ hội nghề nghiệp mới mà trước đây chưa từng tồn tại.

10 công việc đứng trước nguy cơ cao

Dựa trên dữ liệu từ WEF, LinkedIn và các nghiên cứu từ nhiều quốc gia, top 10 công việc có nguy cơ bị thay thế trong vòng 5 năm tới bao gồm:

- Nhân viên bưu chính: Công việc xử lý và phân loại thư từ, bưu phẩm có thể được tự động hóa bằng robot và hệ thống quản lý thông minh.

- Giao dịch viên ngân hàng: Sự phát triển của ngân hàng trực tuyến và các ứng dụng thanh toán điện tử đang giảm bớt nhu cầu về giao dịch viên tại các chi nhánh.

- Nhân viên nhập liệu: Các công cụ AI có thể tự động trích xuất và nhập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau với tốc độ và độ chính xác cao hơn.

- Nhân viên thu ngân: Sự phổ biến của thanh toán tự động và các hệ thống thanh toán không tiền mặt đang dần thay thế vai trò của thu ngân viên.

- Trợ lý pháp lý: AI có thể hỗ trợ các luật sư trong việc nghiên cứu tài liệu, phân tích dữ liệu và soạn thảo văn bản pháp lý.

- Thư ký hành chính văn phòng: Các phần mềm quản lý văn phòng và trợ lý ảo có thể tự động hóa nhiều tác vụ hành chính, giảm bớt nhu cầu về thư ký.

Nếu không kịp thời thích nghi, người lao động trong nhiều ngành nghề có thể bị thay thế trong tương lai gần (Ảnh minh hoạ)

- Công nhân lắp ráp trong nhà máy: Robot và hệ thống tự động hóa ngày càng được sử dụng rộng rãi trong các nhà máy để tăng năng suất và giảm chi phí.

- Nhân viên tiếp thị qua điện thoại: Các chatbot và hệ thống trả lời tự động có thể thay thế nhân viên tiếp thị qua điện thoại trong việc thực hiện các cuộc gọi chào hàng.

- Đại lý du lịch: Sự phát triển của các trang web và ứng dụng đặt phòng trực tuyến đang khiến vai trò của đại lý du lịch trở nên ít quan trọng hơn.

- Nhân viên phục vụ thức ăn nhanh: Các ki-ốt đặt hàng tự động và hệ thống robot phục vụ đang dần thay thế nhân viên phục vụ tại các nhà hàng thức ăn nhanh.

Điểm chung của những công việc này là tính chất lặp đi lặp lại, quy trình dễ đoán và ít đòi hỏi sự sáng tạo hoặc tương tác xã hội. AI và robot có thể thực hiện các tác vụ này hiệu quả hơn với chi phí thấp hơn.

Chủ động thích ứng thay vì hoảng sợ

Trong bối cảnh này, tâm lý FOMO (Fear of Missing Out) - nỗi sợ bị bỏ lại phía sau đang lan rộng trong cộng đồng người lao động. Nhiều người lo ngại sẽ tụt hậu hoặc thậm chí mất việc nếu không nhanh chóng nâng cấp kỹ năng và kiến thức công nghệ.

Tuy nhiên, thay vì hoảng sợ, người lao động nên chủ động thích nghi và phát triển theo hướng "không thể bị thay thế" bằng cách tập trung vào những năng lực mà AI khó mô phỏng, chẳng hạn như tư duy phản biện, sáng tạo, kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm.

(Ảnh minh hoạ)

FPT nhấn mạnh giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc giúp lực lượng lao động thích ứng với kỷ nguyên AI. Mục tiêu trước mắt là trang bị cho người lao động những kỹ năng số cơ bản, kiến thức về AI và dữ liệu, đồng thời tái đào tạo họ để có thể làm việc hiệu quả cùng AI, biến AI thành trợ lý thông minh thay vì đối thủ cạnh tranh.

Nhiều quốc gia trên thế giới đã sớm nhận ra tầm quan trọng của việc đưa AI vào giáo dục. Trung Quốc đã công bố chiến lược quốc gia về AI từ năm 2017 với mục tiêu trở thành trung tâm AI của thế giới vào năm 2030, tập trung vào cải cách giáo dục từ gốc và đưa AI vào đào tạo từ cấp tiểu học. Tại Mỹ, hơn 250 CEO của các tập đoàn lớn đã đồng loạt đề xuất đưa AI và khoa học máy tính thành môn học bắt buộc ở phổ thông.

Việt Nam hành động để đón đầu làn sóng AI

Tại Việt Nam, một số cơ sở giáo dục đã chủ động tham gia vào cuộc đua này. Hệ thống trường phổ thông FPT (FPT Schools) tiên phong đưa AI vào chương trình "Trải nghiệm thế giới thông minh" (SMART) từ lớp 1, tập trung vào đào tạo năng lực công nghệ cho học sinh. Nhiều trường đại học, cao đẳng cũng tích cực liên kết với các doanh nghiệp công nghệ để phổ cập kiến thức về AI và đào tạo lực lượng lao động AI Agent.

Về phía Bộ Giáo dục và Đào tạo, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng đã chỉ đạo "Đưa AI vào giáo dục nhanh hơn, mạnh mẽ hơn", nhấn mạnh sự cần thiết phải tận dụng những thành tựu và kinh nghiệm của thế giới để ứng dụng AI vào giáo dục phổ thông. Thứ trưởng cũng nhắc tới các Nghị quyết quan trọng của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục và phát triển khoa học công nghệ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng dụng AI trong lĩnh vực này.

Với sự vào cuộc của cả hệ thống giáo dục và sự chủ động của người lao động, Việt Nam đang nỗ lực đón đầu làn sóng AI và đảm bảo lực lượng lao động có đủ năng lực để cạnh tranh trong thị trường lao động toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng.

T.Hà (TH) (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)