Danh mục

Ích mẫu, vị thuốc của quý bà

Thứ bảy, 30/11/2013 10:45

Đông y cho rằng, ích mẫu có vị đắng, tính mát, tác dụng hoạt huyết khử ứ, sinh tân, điều kinh, lợi thủy, được dùng chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, kinh nguyệt ra nhiều...

Cây ích mẫu với cái tên này đã nói lên một vị thuốc có ích (ích) cho người mẹ (mẫu). Bởi vậy trong dân ta có câu: "Nhân trần, ích mẫu đi đâu/Để cho gái đẻ đớn đau thế này". Song nó còn tác dụng trị nhiều bệnh cho chị em.

Ích mẫu còn gọi là ích minh, cây chói đèn, cây sung úy, tên khoa học là Leonurus heterophyllus, họ Lamiaceae, dùng toàn cây và hạt để làm thuốc. Cây mọc hoang, được trồng ở nhiều địa phương nước ta và nhiều nước khác trên thế giới. Dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách "Bản kinh".

Cây ích mẫu mọc hoang và trồng khắp nơi ở nước ta, là loại cỏ sống 1 - 2 năm, cao 0,6m đến 1m. Thân hình vuông, ích phân nhánh, toàn thân có phủ lông nhỏ ngắn. Lá mọc đối, tùy theo lá mọc ở gốc, giữa thân hay đầu cành mà có hình dạng khác nhau.

Lá ở gốc, có cuống dài, phiến lá hình tim, mép có răng cưa thô và sâu, lá ở thân có cuống ngắn hơn, phiến lá thường xẻ sâu thành 3 thùy, trên mỗi thùy lại có răng cưa thưa, lá trên cùng phần lớn không chia thùy và hầu như không cuống.

Hoa mọc vòng ở kẽ lá. Tràng hoa màu hồng hay tím hồng, xẻ thành hai môi gần đều nhau. Quả nhỏ, 3 cạnh, vỏ màu xám nâu.

Bộ phận dùng làm thuốc là toàn cây (Herba Leonuri) thường gọi là Ích mẫu thảo; quả (Fructus Leonuri) thường gọi là sung uý tử. Sau khi trồng được 3 - 4 tháng, khi cây bắt đầu ra hoa thì cắt để lại các chồi gốc để cây tiếp tục phát triển.

Thu hoạch cây vào lúc trời nắng, rửa sạch, dùng tươi, hay phơi trong râm để héo đem nấu cao, hoặc phơi khô để dùng dần. Ngoài cây ích mẫu mô tả trên, cần chú ý phát hiện và phân biệt cây ích mẫu Leonurus sibiricus L. (tạm gọi là cây ích mẫu hoa to) vì cây này khác cây ích mẫu nói trên ở hoa to hơn, dài hơn, lá phía trên vẫn chia 3 thùy.

Sự khác nhau giữa 2 cây là lá trên cùng không chia thùy, tràng hoa dài 9 - 12mm, môi trên, môi dưới gần bằng nhau... Leonurus heterophyllus lá trên cùng xẻ 3 thùy, tràng hoa dài 15 - 20mm, môi dưới ngắn hơn môi trên...).

Đông y cho rằng, ích mẫu có vị đắng, tính mát, tác dụng hoạt huyết khử ứ, sinh tân, điều kinh, lợi thủy, được dùng chữa kinh nguyệt không đều (rối loạn kinh nguyệt), đau bụng kinh, kinh nguyệt ra nhiều, máu ứ tích tụ sau khi sinh đẻ, làm an thai, giảm đau, làm dễ đẻ...

Hạt dùng vào thuốc phụ khoa, làm cho dạ con mau co lại, co tử cung, làm thuốc lợi tiểu. Hạt ích mẫu có vị cay, tính hơi ấm, tác dụng bổ can thận, ích tinh sáng mắt, bổ huyết, hoạt huyết và điều kinh. Mỗi ngày dùng 6 - 12g thân lá hoặc hạt sắc uống. Dùng ngoài giã đắp hoặc sắc lấy nước rửa chữa bệnh sưng vú, chốc đầu, lở ngứa...

Tuy nhiên nếu dùng ích mẫu quá liều có thể gây sảy thai.

Dưới đây là cách trị bệnh từ ích mẫu

* Kinh nguyệt không đều, thấy kinh trước kỳ (ngắn vòng), kinh ít, đau bụng trước khi thấy kinh: Dùng 20g thân lá sắc uống 10 ngày kể từ ngày thứ 14 sau kỳ kinh.

* Viêm thận cấp và phù thũng: Ích mẫu tươi 180-240g, nấu với 700ml nước và cô lại còn 300ml, chia 2 lần uống trong ngày.

* Chữa sau khi đẻ phù thũng, hoặc có thai đi đứng nhiều, xuống máu chân: Dùng ích mẫu 20g, ngưu tất, rau dừa nước mỗi vị 15g sắc uống.

* Suy nhược toàn thân và cằn cỗi ở phụ nữ: Ích mẫu 30-60g, nấu với trứng gà hay thịt gà,ăn bình thường.

* Thuốc bổ huyết điều kinh: Ích mẫu 80g, nghệ đen (Nga truật) 60g, ngải cứu 40g, hương phụ 40g, hương nhu 30g. Tất cả sao vàng tán bột mịn, luyện với mật, làm thành viên to bằng hạt đậu xanh. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 20 viên.

* Chữa can nhiệt, mắt đỏ sưng đau: Quả ích mẫu, cúc hoa, hạt muỗng, hạt mào gà trắng, sinh địa, mỗi vị 10g, sắc nước uống.

* Hạt ích mẫu (sung uý tử): Chữa phù thũng, thiên đầu thống, thông tiểu.

Cách dùng, liều lượng: Liều dùng 9 - 30g cây (thân lá) hoặc dùng 4,5 - 9g hạt, sắc nước uống. Cũng có thể dùng cây nấu cao. Dùng riêng hoặc phối hợp với ngải cứu, hương phụ, nghệ đen. Dùng ngoài lấy cây tươi giã đặp trị mụn nhọt, viêm da, lở ngứa, sưng vú và chốc đầu.

Chú ý: Không dùng ích mẫu cho người huyết hư không ứ. Phụ nữ đang mang thai uống quá liều có thể gây tai biến chảy máu nhiều.

Theo Nông Nghiệp

Tin được quan tâm

Chính thức hôm nay: Lương 15 triệu phải trích lại 1.575.000 đồng/tháng, hàng triệu người nhận tiền lương tháng 7 bị hụt tiền đừng bỡ ngỡ

Từ ngày 1/7/2025, người có mức lương 15 triệu đồng/tháng sẽ phải trích lại 1.575.000 đồng/tháng để đóng bảo hiểm bắt buộc.
Kiến thức 3 ngày, 24 giờ trước

Trợ cấp 3 - 6 triệu đồng/tháng cho người tham gia BHYT đủ 5 năm liên tục từ 1/7/2025, có đúng không?

Thông tin việc tham gia BHYT đủ 5 năm liên tục sẽ được nhận tiền trợ cấp 3 - 6 triệu đồng/tháng, thực hư ra...
Kiến thức 3 ngày, 3 giờ trước

Quy định mới sau 1/7/2025: Không cập nhật Căn cước/Căn cước công dân sẽ bị khóa tài khoản ngân hàng, đúng không?

Những quy định mới của Ngân hàng Nhà nước nhằm đảm bảo tài khoản chính chủ, tránh tình trạng lừa đảo chiếm đoạt tài sản...
Kiến thức 3 ngày, 17 giờ trước

Kể từ 1/7/2025: Người từ 75 tuổi không có lương hưu sẽ được nhận 3 triệu đồng tiền trợ cấp hàng tháng?

Có phải từ 1/7/2025, người từ 75 tuổi không có lương hưu sẽ được nhận tiền trợ cấp hàng tháng lên tới 3 triệu đồng,...
Kiến thức 3 ngày trước

Chính thức tăng lương hưu từ ngày 1/7/2025: Mức lương hưu cao nhất là bao nhiêu?

Từ 1/7/2025 khi Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực, mức lương hưu cao nhất mà người lao động có thể nhận được...
Dòng sự kiện 3 ngày, 21 giờ trước

Từ sau 1/7/2025, người dân không đi đổi Đăng ký xe sẽ bị phạt tới 6 triệu đồng, đúng không?

Đây chính là câu hỏi được người dân quan tâm lúc này, để biết thêm chi tiết mời bạn đọc tham khảo trong bài viết...
Kiến thức 2 ngày, 2 giờ trước

Tin cùng mục

Người ta có thể biết được tuổi thọ của một người qua việc nhìn vào tóc? Bác sĩ: Những người có tuổi thọ cao thường có những đặc điểm sau của tóc

Khi nói đến tóc, mọi người ở mọi lứa tuổi dường như đều có cùng kỳ vọng, đó là tóc phải đen bóng, không có...
Chăm sóc sức khỏe 3 giờ, 36 phút trước

Tỷ phú Lý Gia Thành dạy con cách 'chọn bạn mà chơi': Kiểu người này nhất định phải kết bạn, tương lai sẽ ngày càng rộng mở

Với sự nghiệp trải rộng hơn 50 quốc gia và liên tục đứng đầu danh sách người giàu nhất Hong Kong trong hơn hai thập...
Chăm con 16 giờ, 43 phút trước

Uống nước lá ổi mỗi ngày liệu có chữa khỏi bệnh tiểu đường? Bác sĩ bệnh viện Bạch Mai cảnh báo

Bác sĩ bệnh viện Bạch Mai khuyến cáo người bệnh tiểu đường không nên coi lá ổi là phương pháp thay thế điều trị chính...
Chăm sóc sức khỏe 16 giờ, 15 phút trước

Ai sống lâu hơn, người đi nhanh hay chậm? Nghiên cứu chỉ ra sự khác biệt có thể là 16 năm

Cùng ở tuổi 60, nhưng không phải ai cũng có thể bước đi giống nhau. Một số người vẫn bước đi nhanh nhẹn, dứt khoát,...
Chăm sóc sức khỏe 18 giờ, 60 phút trước

'Vua rút cạn canxi' gọi tên 3 loại nước quen thuộc này: Uống càng nhiều xương càng giòn, dễ gãy

Ngoài yếu tố tuổi tác thì việc thường xuyên nạp những loại đồ uống này cũng khiến cơ thể phải đối mặt với vấn đề...
Chăm sóc sức khỏe 23 giờ, 5 phút trước

Khi thực hiện 3 ca phẫu thuật này, cuộc sống sẽ bước vào giai đoạn đếm ngược? Bác sĩ cảnh báo: Phát hiện sớm và điều trị sớm

Đối với nhiều người, phẫu thuật có nghĩa là "cấp cứu" cho cơ thể - thường được coi là giải pháp tối ưu cho các...
Chăm sóc sức khỏe 1 ngày, 3 giờ trước

Tin mới cập nhật

Chính thức: Giảm 50% đối với 46 nhóm phí, lệ phí đến cuối năm 2026 nhằm hỗ trợ người dân, doanh nghiệp

Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 64/2025/TT-BTC quy định mức thu, miễn một số khoản phí, lệ phí nhằm hỗ trợ doanh...
Tin trong ngày 9 phút trước

Bắt đầu từ 1/7: Chuyển đất nông nghiệp lên đất thổ cư sẽ có thay đổi quan trọng, người dân cần phải biết

Chính thức từ 1/7, người dân sẽ đỡ tốn thời gian công sức hơn khi có thể làm thủ tục chuyển đất nông nghiệp lên...
Kiến thức 9 phút trước

Sau ngày 1/7/2025: Người dân không cập nhật Căn cước mới sẽ bị khóa tài khoản ngân hàng, đúng không?

Trước thực trạng nhiều trường hợp lừa đảo dùng tài khoản ngân hàng không chính chủ thì Ngân hàng Nhà nước đã ra những thông...
Kiến thức 9 phút trước

Trên điện thoại có 1 nút bí mật ít người biết, nhấn là bắt Wifi miễn phí, không cần mật khẩu

Chỉ với một mẹo đơn giản, bạn có thể dễ dàng truy cập wifi miễn phí mà không cần nhập mật khẩu hay tốn tiền...
Xài gì 10 phút trước

Liệu việc các công ty ô tô đầu tư xuyên biên giới vào ô tô bay có phải là một bước đột phá sáng tạo hay chỉ là sự chạy theo mù quáng?

Gần đây, Changan và GAC đã có kế hoạch tham gia vào lĩnh vực xe bay. GAC AirCab đã phát hành bản xem trước và...
Kiến thức 10 phút trước

Để đánh giá một người phụ nữ có đáng để kết bạn hay không, hãy nhìn vào 'miệng' của cô ấy, và bạn sẽ thường có câu trả lời

Cuộc sống giống như một bức tranh đầy màu sắc và phức tạp, trong đó chúng ta sẽ gặp những người phụ nữ đủ mọi...
Kiến thức 10 phút trước

Người dân không đổi Giấy phép lái xe theo mẫu mới sau ngày 1/7/2025 sẽ bị phạt đến 3 triệu đồng, đúng không?

Giấy phép lái xe là một trong những loại giấy tờ bắt buộc người dân phải có khi tham gia giao thông. Do vậy, việc...
Kiến thức 49 phút trước

Chuyên gia Hoàng Nam Tiến: ‘Tôi không cần phải search Google nữa. AI hiểu tôi hơn cả vợ tôi’

Ông Hoàng Nam Tiến nhận định AI Agent đang thay đổi cách con người tìm kiếm, mua sắm và làm việc.
Kiến thức 49 phút trước

Một trong 'Tứ đại mỹ nhân' một thời: 3 lần kết hôn, U80 sống một mình nhưng tài sản khủng

Dù sống một mình, không chồng con ở tuổi U80 nhưng Mộng Tuyền rất mãn nguyện, sống vui vẻ, không lo lắng gì.
Chuyện làng sao 50 phút trước

Ngành Sư phạm từng ghi nhận mức điểm chuẩn cao kỷ lục vào năm 2024, các ngành hot yêu cầu 9 điểm/môn trở lên

Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 đã kết thúc, là thời điểm các thí sinh mong chờ kết quả thi và điểm chuẩn từ các...
Tin trong ngày 50 phút trước