Danh mục

Ích mẫu, vị thuốc của quý bà

Thứ bảy, 30/11/2013 10:45

Đông y cho rằng, ích mẫu có vị đắng, tính mát, tác dụng hoạt huyết khử ứ, sinh tân, điều kinh, lợi thủy, được dùng chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, kinh nguyệt ra nhiều...

Cây ích mẫu với cái tên này đã nói lên một vị thuốc có ích (ích) cho người mẹ (mẫu). Bởi vậy trong dân ta có câu: "Nhân trần, ích mẫu đi đâu/Để cho gái đẻ đớn đau thế này". Song nó còn tác dụng trị nhiều bệnh cho chị em.

Ích mẫu còn gọi là ích minh, cây chói đèn, cây sung úy, tên khoa học là Leonurus heterophyllus, họ Lamiaceae, dùng toàn cây và hạt để làm thuốc. Cây mọc hoang, được trồng ở nhiều địa phương nước ta và nhiều nước khác trên thế giới. Dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách "Bản kinh".

Cây ích mẫu mọc hoang và trồng khắp nơi ở nước ta, là loại cỏ sống 1 - 2 năm, cao 0,6m đến 1m. Thân hình vuông, ích phân nhánh, toàn thân có phủ lông nhỏ ngắn. Lá mọc đối, tùy theo lá mọc ở gốc, giữa thân hay đầu cành mà có hình dạng khác nhau.

Lá ở gốc, có cuống dài, phiến lá hình tim, mép có răng cưa thô và sâu, lá ở thân có cuống ngắn hơn, phiến lá thường xẻ sâu thành 3 thùy, trên mỗi thùy lại có răng cưa thưa, lá trên cùng phần lớn không chia thùy và hầu như không cuống.

Hoa mọc vòng ở kẽ lá. Tràng hoa màu hồng hay tím hồng, xẻ thành hai môi gần đều nhau. Quả nhỏ, 3 cạnh, vỏ màu xám nâu.

Bộ phận dùng làm thuốc là toàn cây (Herba Leonuri) thường gọi là Ích mẫu thảo; quả (Fructus Leonuri) thường gọi là sung uý tử. Sau khi trồng được 3 - 4 tháng, khi cây bắt đầu ra hoa thì cắt để lại các chồi gốc để cây tiếp tục phát triển.

Thu hoạch cây vào lúc trời nắng, rửa sạch, dùng tươi, hay phơi trong râm để héo đem nấu cao, hoặc phơi khô để dùng dần. Ngoài cây ích mẫu mô tả trên, cần chú ý phát hiện và phân biệt cây ích mẫu Leonurus sibiricus L. (tạm gọi là cây ích mẫu hoa to) vì cây này khác cây ích mẫu nói trên ở hoa to hơn, dài hơn, lá phía trên vẫn chia 3 thùy.

Sự khác nhau giữa 2 cây là lá trên cùng không chia thùy, tràng hoa dài 9 - 12mm, môi trên, môi dưới gần bằng nhau... Leonurus heterophyllus lá trên cùng xẻ 3 thùy, tràng hoa dài 15 - 20mm, môi dưới ngắn hơn môi trên...).

Đông y cho rằng, ích mẫu có vị đắng, tính mát, tác dụng hoạt huyết khử ứ, sinh tân, điều kinh, lợi thủy, được dùng chữa kinh nguyệt không đều (rối loạn kinh nguyệt), đau bụng kinh, kinh nguyệt ra nhiều, máu ứ tích tụ sau khi sinh đẻ, làm an thai, giảm đau, làm dễ đẻ...

Hạt dùng vào thuốc phụ khoa, làm cho dạ con mau co lại, co tử cung, làm thuốc lợi tiểu. Hạt ích mẫu có vị cay, tính hơi ấm, tác dụng bổ can thận, ích tinh sáng mắt, bổ huyết, hoạt huyết và điều kinh. Mỗi ngày dùng 6 - 12g thân lá hoặc hạt sắc uống. Dùng ngoài giã đắp hoặc sắc lấy nước rửa chữa bệnh sưng vú, chốc đầu, lở ngứa...

Tuy nhiên nếu dùng ích mẫu quá liều có thể gây sảy thai.

Dưới đây là cách trị bệnh từ ích mẫu

* Kinh nguyệt không đều, thấy kinh trước kỳ (ngắn vòng), kinh ít, đau bụng trước khi thấy kinh: Dùng 20g thân lá sắc uống 10 ngày kể từ ngày thứ 14 sau kỳ kinh.

* Viêm thận cấp và phù thũng: Ích mẫu tươi 180-240g, nấu với 700ml nước và cô lại còn 300ml, chia 2 lần uống trong ngày.

* Chữa sau khi đẻ phù thũng, hoặc có thai đi đứng nhiều, xuống máu chân: Dùng ích mẫu 20g, ngưu tất, rau dừa nước mỗi vị 15g sắc uống.

* Suy nhược toàn thân và cằn cỗi ở phụ nữ: Ích mẫu 30-60g, nấu với trứng gà hay thịt gà,ăn bình thường.

* Thuốc bổ huyết điều kinh: Ích mẫu 80g, nghệ đen (Nga truật) 60g, ngải cứu 40g, hương phụ 40g, hương nhu 30g. Tất cả sao vàng tán bột mịn, luyện với mật, làm thành viên to bằng hạt đậu xanh. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 20 viên.

* Chữa can nhiệt, mắt đỏ sưng đau: Quả ích mẫu, cúc hoa, hạt muỗng, hạt mào gà trắng, sinh địa, mỗi vị 10g, sắc nước uống.

* Hạt ích mẫu (sung uý tử): Chữa phù thũng, thiên đầu thống, thông tiểu.

Cách dùng, liều lượng: Liều dùng 9 - 30g cây (thân lá) hoặc dùng 4,5 - 9g hạt, sắc nước uống. Cũng có thể dùng cây nấu cao. Dùng riêng hoặc phối hợp với ngải cứu, hương phụ, nghệ đen. Dùng ngoài lấy cây tươi giã đặp trị mụn nhọt, viêm da, lở ngứa, sưng vú và chốc đầu.

Chú ý: Không dùng ích mẫu cho người huyết hư không ứ. Phụ nữ đang mang thai uống quá liều có thể gây tai biến chảy máu nhiều.

Theo Nông Nghiệp

Tin được quan tâm

Theo nghị định 168, xe máy không có bộ phận này sẽ bị phạt tới 3.000.000 đồng, nhiều người vẫn cứ tháo ra

Từ 1/1/2025 áp theo quy định mới, nếu xe máy mà không có đủ bộ phận này sẽ bị CSGT xử phạt hành chính.
Kiến thức 3 ngày, 1 giờ trước

Từ tháng 5/2025: Người dân đã mua Bảo hiểm xe máy bắt buộc mà không làm việc này vẫn bị CSGT xử phạt

Bước sang tháng 5/2025, nhiều người dù đã mua bảo hiểm đúng hạn vẫn có thể bị Cảnh sát giao thông (CSGT) xử phạt nếu...
Kiến thức 3 ngày, 22 giờ trước

Tại sao khi giết chim bồ câu, không được làm chảy máu như cắt tiết gà và vịt... mà phải dìm chúng xuống nước?

Nếu bạn lớn lên ở nông thôn, tôi tin rằng bạn đã từng chứng kiến ​​những người lớn tuổi trong gia đình mình giết gà...
Kiến thức 3 ngày, 7 giờ trước

Từ ngày 1/7/2025, thành phố nhỏ nhất Việt Nam dự kiến sẽ bị 'xóa tên' khỏi bản đồ hành chính

Theo dự kiến chỉ chưa đầy 3 tháng nữa, thành phố có diện tích nhỏ nhất Việt Nam với diện tích 44,94km2 sẽ bị xóa...
Kiến thức 2 ngày, 6 giờ trước

Ngày mùng 1 tháng 4 âm lịch Ất Tỵ 2025, thắp hương vào khung giờ nào đẹp?

Mùng 1 tháng 4 âm lịch 2025 là ngày 28/4/2025 dương lịch. Trong ngày này thắp hương vào khung giờ nào đẹp nhất để 'gọi'...
Đời sống số 3 ngày, 21 giờ trước

Những con giáp nào may mắn ngày Thứ Hai, 28 tháng 4, tức ngày mùng 1 tháng 4 âm lịch

Vào cuối tháng 4 là mùa xuân, khi cả gỗ và đất đều phát triển tươi tốt. Ngày 28 tháng 4 là thứ Hai, ngày...
Đời sống số 3 ngày, 22 giờ trước

Tin cùng mục

TP.HCM nắng nóng đỉnh điểm dịp 30/4, người dân cần làm gì để tránh không bị say nắng, say nóng?

Dịp kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước đang đến gần, người dân TP.HCM cần đặc biệt lưu ý...
Chăm sóc sức khỏe 16 giờ, 26 phút trước

Loại quả ‘quốc dân’ được tạp chí Mỹ vinh danh lọt top thực phẩm tốt nhất mọi thời đại, bán đầy chợ Việt

Việc ăn 1-2 quả chuối mỗi ngày có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Chăm sóc sức khỏe 22 giờ, 14 phút trước

WHO cảnh báo: 2 món rau hấp dẫn nhưng 'đầu độc' mạch máu nhanh hơn cả thịt mỡ

Dù có hương vị hấp dẫn và hình thức bắt mắt, hai món rau dưới đây thực sự không hề "thân thiện" với sức khỏe,...
Chăm sóc sức khỏe 23 giờ, 45 phút trước

Sự thật đằng sau thành tích kém của trẻ: Khủng hoảng tư duy ẩn sau sự lười biếng và giải pháp cho phụ huynh

Có một câu nói rất đúng: "Thành tích của trẻ phụ thuộc vào sự kiên trì của phụ huynh". Trẻ nhỏ ý chí còn non...
Chăm con 1 ngày, 2 giờ trước

Nếu bạn gặp phải 4 triệu chứng này, hãy dừng lại và nghỉ ngơi ngay lập tức! Không đùa đâu!

Nhiều người hẳn từng trải qua cảm giác này: vừa động não đã mệt, chưa kịp nằm đã ngủ, vừa bắt tay vào làm việc...
Chăm sóc sức khỏe 1 ngày, 2 giờ trước

Loại quả được CDC Mỹ gọi tên trong 'top rau củ quả tốt nhất thế giới': Việt Nam trồng khắp 3 miền, giá chỉ vài chục nghìn/kg

Đây là loại quả gia vị đã quá quen mặt với nhiều gia đình Việt, có giá bán dao động từ 20.000 - 100.000 đồng...
Chăm sóc sức khỏe 1 ngày, 5 giờ trước

Tin mới cập nhật

Từ nay, đủ 2 điều kiện này sẽ được xây nhà trên đất nông nghiệp, người dân nên nắm bắt để tránh thiệt thòi

Sử dụng đất nông nghiệp sai mục đích sẽ bị sử phạt rất nặng. Nhưng có trường hợp đáp ứng đủ hai điều kiện này...
Đời sống số 3 phút trước

Loại rau này bổ hơn thịt, tốt hơn thuốc, cắm vào đất là mọc như cỏ dại nhưng ít người ăn

Dù được xem là cây gia vị nhưng là loại rau phổ biến, dễ trồng, dễ ăn. Nó được mệnh danh là “rau trường thọ”...
Chăm sóc sức khỏe 34 phút trước

Dự kiến sáp nhập bệnh viện, xây mới thêm 4 bệnh viện tại các quận trung tâm Hà Nội

Hà Nội đang triển khai một kế hoạch toàn diện nhằm nâng cao chất lượng khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế công...
Kiến thức 1 giờ, 4 phút trước

Tại sao người ta lại nói rằng khi đặt phòng khách sạn, bạn không bao giờ nên ở phòng cuối cùng trong hành lang?

Khi giao thông vận tải của chúng ta ngày càng phát triển, các hoạt động giao lưu kinh doanh và du lịch cũng ngày càng...
Kiến thức 1 giờ, 25 phút trước

Hãy diện đồ đẹp vào mùa xuân và mùa hè, hãy diện thêm ba 'màu thời trang' để bạn trông trắng hơn, trẻ hơn và xinh hơn

Thời tiết vào tháng 4 và tháng 5 là dễ chịu nhất. Lúc này, chúng ta có nhiều tự do hơn trong việc ăn mặc....
Thời trang + 2 giờ, 34 phút trước

Nghỉ hưu trước tuổi theo diện tinh gọn bộ máy: Muốn được hưởng nguyên lương hưu cần đóng BHXH bao nhiêu năm?

Người lao động đang cân nhắc kế hoạch nghỉ hưu nên theo dõi sát các văn bản hướng dẫn thi hành và tư vấn thêm...
Kiến thức 2 giờ, 3 phút trước

Loại gỗ quý hiếm triệu cây mới có một, chỉ duy nhất Việt Nam mới có: 50 tỷ đồng/kg, đại gia bỏ núi tiền cũng không mua được

Loại gỗ quý hiếm này được hình thành sau hàng trăm đến hàng nghìn năm, chỉ xuất hiện duy nhất ở Việt Nam.
Kiến thức 2 giờ, 7 phút trước

Năm 2025, ngành học này được miễn phí hoàn toàn, hưởng thêm phí sinh hoạt toàn khóa học

Theo quy định, ngành học này sẽ được miễn hoàn toàn học phí cũng như hỗ trợ thêm phí sinh hoạt.
Kiến thức 2 giờ, 7 phút trước

Chỉ 3 tháng nữa, hồ duy nhất ở Hà Nội có tàu điện chạy ngang qua sẽ có sân khấu nổi 300 tỷ đồng

Dự án cải tạo cảnh quan hồ Hoàng Cầu dự kiến hoàn thành vào tháng 8/2025 với sân khấu nổi trên mặt nước – một...
Kiến thức 2 giờ, 7 phút trước

Sắp tới, công chức không hoàn thành nhiệm vụ có thể bị cho thôi việc?

Đây là nội dung đáng chú ý trong Luật Cán bộ, công chức sửa đổi do Bộ Nội vụ xây dựng, dự kiến được trình...
Kiến thức 2 giờ, 8 phút trước