Danh mục

Ích mẫu, vị thuốc của quý bà

Thứ bảy, 30/11/2013 10:45

Đông y cho rằng, ích mẫu có vị đắng, tính mát, tác dụng hoạt huyết khử ứ, sinh tân, điều kinh, lợi thủy, được dùng chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, kinh nguyệt ra nhiều...

Cây ích mẫu với cái tên này đã nói lên một vị thuốc có ích (ích) cho người mẹ (mẫu). Bởi vậy trong dân ta có câu: "Nhân trần, ích mẫu đi đâu/Để cho gái đẻ đớn đau thế này". Song nó còn tác dụng trị nhiều bệnh cho chị em.

Ích mẫu còn gọi là ích minh, cây chói đèn, cây sung úy, tên khoa học là Leonurus heterophyllus, họ Lamiaceae, dùng toàn cây và hạt để làm thuốc. Cây mọc hoang, được trồng ở nhiều địa phương nước ta và nhiều nước khác trên thế giới. Dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách "Bản kinh".

Cây ích mẫu mọc hoang và trồng khắp nơi ở nước ta, là loại cỏ sống 1 - 2 năm, cao 0,6m đến 1m. Thân hình vuông, ích phân nhánh, toàn thân có phủ lông nhỏ ngắn. Lá mọc đối, tùy theo lá mọc ở gốc, giữa thân hay đầu cành mà có hình dạng khác nhau.

Lá ở gốc, có cuống dài, phiến lá hình tim, mép có răng cưa thô và sâu, lá ở thân có cuống ngắn hơn, phiến lá thường xẻ sâu thành 3 thùy, trên mỗi thùy lại có răng cưa thưa, lá trên cùng phần lớn không chia thùy và hầu như không cuống.

Hoa mọc vòng ở kẽ lá. Tràng hoa màu hồng hay tím hồng, xẻ thành hai môi gần đều nhau. Quả nhỏ, 3 cạnh, vỏ màu xám nâu.

Bộ phận dùng làm thuốc là toàn cây (Herba Leonuri) thường gọi là Ích mẫu thảo; quả (Fructus Leonuri) thường gọi là sung uý tử. Sau khi trồng được 3 - 4 tháng, khi cây bắt đầu ra hoa thì cắt để lại các chồi gốc để cây tiếp tục phát triển.

Thu hoạch cây vào lúc trời nắng, rửa sạch, dùng tươi, hay phơi trong râm để héo đem nấu cao, hoặc phơi khô để dùng dần. Ngoài cây ích mẫu mô tả trên, cần chú ý phát hiện và phân biệt cây ích mẫu Leonurus sibiricus L. (tạm gọi là cây ích mẫu hoa to) vì cây này khác cây ích mẫu nói trên ở hoa to hơn, dài hơn, lá phía trên vẫn chia 3 thùy.

Sự khác nhau giữa 2 cây là lá trên cùng không chia thùy, tràng hoa dài 9 - 12mm, môi trên, môi dưới gần bằng nhau... Leonurus heterophyllus lá trên cùng xẻ 3 thùy, tràng hoa dài 15 - 20mm, môi dưới ngắn hơn môi trên...).

Đông y cho rằng, ích mẫu có vị đắng, tính mát, tác dụng hoạt huyết khử ứ, sinh tân, điều kinh, lợi thủy, được dùng chữa kinh nguyệt không đều (rối loạn kinh nguyệt), đau bụng kinh, kinh nguyệt ra nhiều, máu ứ tích tụ sau khi sinh đẻ, làm an thai, giảm đau, làm dễ đẻ...

Hạt dùng vào thuốc phụ khoa, làm cho dạ con mau co lại, co tử cung, làm thuốc lợi tiểu. Hạt ích mẫu có vị cay, tính hơi ấm, tác dụng bổ can thận, ích tinh sáng mắt, bổ huyết, hoạt huyết và điều kinh. Mỗi ngày dùng 6 - 12g thân lá hoặc hạt sắc uống. Dùng ngoài giã đắp hoặc sắc lấy nước rửa chữa bệnh sưng vú, chốc đầu, lở ngứa...

Tuy nhiên nếu dùng ích mẫu quá liều có thể gây sảy thai.

Dưới đây là cách trị bệnh từ ích mẫu

* Kinh nguyệt không đều, thấy kinh trước kỳ (ngắn vòng), kinh ít, đau bụng trước khi thấy kinh: Dùng 20g thân lá sắc uống 10 ngày kể từ ngày thứ 14 sau kỳ kinh.

* Viêm thận cấp và phù thũng: Ích mẫu tươi 180-240g, nấu với 700ml nước và cô lại còn 300ml, chia 2 lần uống trong ngày.

* Chữa sau khi đẻ phù thũng, hoặc có thai đi đứng nhiều, xuống máu chân: Dùng ích mẫu 20g, ngưu tất, rau dừa nước mỗi vị 15g sắc uống.

* Suy nhược toàn thân và cằn cỗi ở phụ nữ: Ích mẫu 30-60g, nấu với trứng gà hay thịt gà,ăn bình thường.

* Thuốc bổ huyết điều kinh: Ích mẫu 80g, nghệ đen (Nga truật) 60g, ngải cứu 40g, hương phụ 40g, hương nhu 30g. Tất cả sao vàng tán bột mịn, luyện với mật, làm thành viên to bằng hạt đậu xanh. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 20 viên.

* Chữa can nhiệt, mắt đỏ sưng đau: Quả ích mẫu, cúc hoa, hạt muỗng, hạt mào gà trắng, sinh địa, mỗi vị 10g, sắc nước uống.

* Hạt ích mẫu (sung uý tử): Chữa phù thũng, thiên đầu thống, thông tiểu.

Cách dùng, liều lượng: Liều dùng 9 - 30g cây (thân lá) hoặc dùng 4,5 - 9g hạt, sắc nước uống. Cũng có thể dùng cây nấu cao. Dùng riêng hoặc phối hợp với ngải cứu, hương phụ, nghệ đen. Dùng ngoài lấy cây tươi giã đặp trị mụn nhọt, viêm da, lở ngứa, sưng vú và chốc đầu.

Chú ý: Không dùng ích mẫu cho người huyết hư không ứ. Phụ nữ đang mang thai uống quá liều có thể gây tai biến chảy máu nhiều.

Theo Nông Nghiệp

Tin được quan tâm

5 cái tên bị cấm khai sinh ở Việt Nam, là tên nào?

Mặc dù việc đặt tên cho con là quyền cá nhân, nhưng không phải tên nào cũng được phép đặt. Theo Luật pháp tại Việt...
Tin trong ngày 3 ngày, 10 giờ trước

Kể từ bây giờ, người điều khiển xe máy sẽ bị CSGT xử phạt tới hơn 10.000.000 đồng nếu không đáp ứng điều kiện dưới đây

Từ đầu năm 2025, nhiều lỗi vi phạm giao thông được tăng mức xử phạt. Người dân cần nắm để tránh vi phạm sẽ phải...
Kiến thức 3 ngày, 13 giờ trước

Từ 1/7/2025: Người từ 60 tuổi trở lên, không có lương hưu sẽ được mua bảo hiểm y tế miễn phí?

Đại biểu Quốc hội kiến nghị mở rộng đối tượng được nhà nước hỗ trợ bảo hiểm y tế, tập trung vào nhóm người cao...
Kiến thức 4 ngày, 14 giờ trước

Xe máy dừng đèn đỏ vẫn bị phạt đến 14 triệu đồng nếu vi phạm lỗi này, nhiều người chủ quan hay mắc phải

Trong trường hợp người điều khiển xe máy dừng đèn đỏ nhưng đè vạch dừng dẫn đến tai nạn giao thông, mức phạt sẽ tăng...
Tin trong ngày 4 ngày, 12 giờ trước

Từ nay, người dân sẽ bị phạt nặng khi sử dụng lòng đường, vỉa hè để tổ chức đám cưới, tang lễ đúng không?

Người dân có được sử dụng lòng đường, vỉa hè để tổ chức đám cưới, tang lễ không? Đây là điều được rất nhiều người...
Kiến thức 3 ngày, 19 giờ trước

Người đóng BHXH trên 20 năm đón tin vui lớn kể từ nay, cụ thể là gì?

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (có hiệu lực từ ngày 1/7/2025) quy định việc hưởng Bảo hiểm xã hội một lần cho những người...
Kiến thức 3 ngày, 11 giờ trước

Tin cùng mục

Loại lá ngọt hơn đường 400 lần nhưng không chứa calo, giúp hạ đường huyết, giảm cân, bảo vệ răng miệng

Với vị ngọt tự nhiên vượt trội nhưng không chứa calo, cỏ ngọt đang trở thành giải pháp thay thế đường hoàn hảo cho người...
Chăm sóc sức khỏe 15 giờ, 17 phút trước

4 loại trái cây mà tế bào ung thư ưa thích nhất, bác sĩ không bao giờ đụng đến! Dù tiết kiệm đến đâu cũng đừng ăn, hãy báo ngay cho gia đình

Người ta thường nói rằng "ăn nhiều trái cây tốt cho sức khỏe", nhưng bạn có biết rằng một số loại trái cây hoặc sản...
Chăm sóc sức khỏe 18 giờ, 24 phút trước

Một cụ già đột tử khi đang sử dụng điều hòa. Bác sĩ tức giận khiển trách: Tốt nhất là không nên để điều hòa dưới 26 độ C. Hãy chú ý hơn đến 4 điểm này

Bác sĩ nhắc nhở việc cài đặt nhiệt độ, lưu thông không khí và thời gian sử dụng máy điều hòa có thể ảnh hưởng...
Chăm sóc sức khỏe 1 ngày, 3 giờ trước

Mùa hè là 'thời điểm vàng' để trẻ phát triển chiều cao, thường xuyên ăn 6 loại thực phẩm này sẽ kích thích sự thèm ăn và giúp trẻ cao lớn nhanh hơn

Khi mùa hè đến, không ít phụ huynh lo lắng vì con chán ăn, bữa cơm như "mèo liếm", ăn nửa bát cũng mất cả...
Chăm con 1 ngày, 4 giờ trước

Cha mẹ hãy nói 7 câu này thật nhiều để giúp con tự tin, hạnh phúc và thành công trong tương lai

Phương pháp cha mẹ trò chuyện, động viên và đồng hành cùng con sẽ quyết định đứa trẻ đó lớn lên với tâm thế như...
Chăm con 1 ngày, 10 giờ trước

Mẹo giải độc gan: Có 5 loại 'vua giải độc' này, ăn ngày 1 ít giải độc gan, bổ gan

Tục ngữ có câu "bổ gan tức là dưỡng sinh", điều này cho thấy tầm quan trọng của Gan đối với cơ thể. Gan đóng...
Chăm sóc sức khỏe 1 ngày, 11 giờ trước

Tin mới cập nhật

Tử vi ngày 30/7/2025 của 12 con giáp: Tuổi Mùi có nhiều tin vui về tiền bạc, Thìn thời vận chưa hanh thông

Cùng xem tử vi dự đoán gì về vận mệnh, tình duyên, cuộc sống,... của 12 con giáp trong ngày 30/7/2025.
Đời sống số 2 giờ trước

'Ông hoàng nhạc miền Tây' đổi đời nhờ một bài hát, U60 sống sung túc bên vợ con

Suốt 30 năm qua, nam ca sĩ này vẫn được xem là một trong những gương mặt nổi bật của dòng nhạc trữ tình, bolero...
Chuyện làng sao 2 giờ, 21 phút trước

Từ nay tới hết năm 2025, CSGT toàn quốc tập trung xử lý các vi phạm giao thông này: Người dân đặc biệt lưu ý!

Vi phạm giao thông năm 2025 được xử lý nghiêm khắc xiết chặt hành vi tham gia giao thông hơn so với trước đây, người...
Kiến thức 2 giờ, 24 phút trước

Loại cây này gia đình càng trồng càng có lộc, đừng dại chặt đi nếu không muốn tiền tài tiêu tán

Theo quan niệm phong thủy có những loại cây nên trồng quanh nhà. Điều này không chỉ giúp tạo bóng dâm xanh mát mà còn...
Phong thủy 3 giờ, 53 phút trước

Có 7 trường hợp nhà đất này bắt buộc phải công chứng, đó là?

Theo quy định của Luật Đất đai 2024, sẽ có một số trường hợp nhà đất buộc phải công chứng, người dân cần biết để...
Kiến thức 3 giờ, 28 phút trước

Công nghệ YECVT độc quyền trên Yamaha NVX: Tăng tốc êm ái, đổ đèo vững vàng

Yamaha NVX 155 thế hệ mới gây ấn tượng mạnh mẽ với công nghệ truyền động điện tử YECVT độc quyền, mang đến trải nghiệm...
Đi gì 5 giờ, 10 phút trước

Những người 10 năm không đổi số điện thoại là người như thế nào? Đọc xong nhiều người thấy 'quá chính xác'

Với sự tiến bộ của công nghệ, điện thoại di động đã trở thành một công cụ giao tiếp và xã hội thiết yếu cho...
Kiến thức 7 giờ, 20 phút trước

Từ 1/1/2026, hàng nghìn người dân Hà Nội được hỗ trợ 100% mức đóng BHYT, ai cũng cần nắm rõ quyền lợi của mình

Theo Nghị quyết 19 thì Hà Nội sẽ hỗ trợ 100% mức đóng bảo hiểm y tế với 4 nhóm đối tượng chính sách và...
Tin trong ngày 7 giờ, 21 phút trước

Không có lương hưu, người 75 tuổi trở lên được trợ cấp 500.000 đồng/tháng nếu đáp ứng điều kiện này

Chính sách trợ cấp hưu trí xã hội cho người từ 75 tuổi, mức hưởng là 500.000 đồng/tháng, có hiệu lực từ ngày 1/7.
Dòng sự kiện 7 giờ, 21 phút trước

Tháng 6 nhuận năm 2025: Một trường hợp đặc biệt không nên tiến hành sang cát, đó là?

Nếu không muốn ảnh hưởng đến sức khỏe, tài lộc của con cháu thì trong trường hợp dưới đây không nên tiến hành sang cát...
Phong thủy 7 giờ, 21 phút trước