Tổ chức Y tế kêu gọi: Ngừng ăn '3 loại quả' này vì có thể đẩy nhanh quá trình hoại tử tim mạch, nên tránh xa càng sớm càng tốt

"3 loại quả" là sầu riêng, dừa và bơ

Tổ chức Y tế vừa đưa ra cảnh báo rủi ro mới, chỉ rõ tác hại của nhóm thực phẩm "3 loại quả" đối với hệ tim mạch có thể nghiêm trọng hơn nhiều so với tưởng tượng của mọi người. "3 loại quả" được nhắc đến ở đây là sầu riêng, dừa và bơ.

3 loại trái cây từng được ca ngợi trên mạng và trong giới dinh dưỡng như "vua dinh dưỡng", "kem thực vật", đại diện cho "chất béo lành mạnh", nhưng nhiều dữ liệu và quan sát lâm sàng mới nhất đang vạch trần lớp vỏ bọc này.

Những năm gần đây, bơ được coi như "siêu thực phẩm" trong quá trình giảm cân. Một số blogger thể hình thậm chí khuyên nên ăn một quả bơ mỗi ngày, nhưng nhiều người không để ý rằng lời khuyên này chưa bao giờ được kiểm chứng bằng mẫu nghiên cứu quy mô lớn trong lĩnh vực tim mạch.

Bơ thực sự chứa axit béo không bão hòa đơn, nhưng tổng hàm lượng chất béo lên tới 15%, cao gấp hơn chục lần so với trái cây thông thường. Và liệu chất béo này sau khi vào hệ thống máu có thực sự "làm sạch mạch máu" như quảng cáo hay không, hiện vẫn chưa có kết luận rõ ràng.

Ngược lại, một nghiên cứu cắt ngang năm 2022 đăng trên tạp chí Journal of Clinical Lipidology với 7300 người tham gia chỉ ra rằng, nhóm tiêu thụ hơn 100g bơ mỗi ngày có mức cholesterol huyết thanh tăng trung bình 6,8% trong vòng 12 tháng. Mức tăng này càng rõ rệt hơn ở bệnh nhân cao huyết áp. Nghiên cứu không kết luận bơ gây bệnh, nhưng cũng không loại trừ khả năng nó làm trầm trọng thêm tình trạng tim mạch ở nhóm nguy cơ cao.

Tình hình với sầu riêng còn rõ ràng hơn. Nhiều calo, nhiều chất béo, đường cao. 100g sầu riêng chứa khoảng 150 kcal, trong đó đường vượt quá 27g. Vấn đề thực sự nằm ở chỉ số đường huyết cực cao, thuộc nhóm thực phẩm tăng đường huyết nhanh, ở người có độ nhạy insulin kém sẽ gây ra dao động đường huyết mạnh.

Sự dao động này thoạt nhìn là vấn đề đường huyết, nhưng thực chất là nguyên nhân trực tiếp làm tổn thương nội mạc mạch máu. Một khi nội mạc bị rách, lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) sẽ thấm vào thành mạch, gây xơ vữa động mạch. Quan sát lâm sàng ở nhiều nước châu Á phát hiện, tỷ lệ phát hiện triệu chứng thiếu máu cơ tim ở nhóm ăn sầu riêng thường xuyên cao hơn mức trung bình.

Dừa tuy không ngọt như sầu riêng, cũng không được quảng cáo rộng rãi như chất béo lành mạnh như bơ, nhưng tỷ lệ axit béo bão hòa cao đến kinh ngạc, chiếm 82% tổng chất béo - cao hơn nhiều so với mỡ lợn. Nhiều người nói axit lauric trong dầu dừa có thể tăng cholesterol tốt (HDL), nhưng điều này không có nghĩa nó vô hại.

Tình trạng cholesterol tốt tăng nhưng cholesterol xấu (LDL) cũng tăng theo rất phổ biến, đặc biệt ở nhóm có tiền sử gia đình mỡ máu cao, rủi ro bị đánh giá thấp đáng kể.

Một đánh giá hệ thống năm 2020 đăng trên tạp chí Circulation phân tích 16 nghiên cứu lâm sàng chỉ rõ dầu dừa không tốt hơn dầu thực vật, thậm chí có thể làm tăng nguy cơ biến cố tim mạch.

Nhiều người khi xem những dữ liệu này sẽ hỏi: Nhưng nhiều người Thái, Philippines ăn dừa, sầu riêng hàng ngày mà có thấy vấn đề gì đâu? Sự so sánh này vốn đã không hợp lý. Khả năng thích ứng ăn uống của một nhóm người là kết quả tích lũy qua nhiều thế hệ, không có nghĩa việc ăn nhiều trong thời gian ngắn là an toàn. Quan trọng hơn, sự hình thành bệnh lý tim mạch diễn ra chậm, nó có thể bộc phát đột ngột sau 20-30 năm, khi phát hiện thì đã quá muộn.

Ăn quá nhiều sầu riêng, dừa và bơ sẽ có khả năng phá hủy hệ tim mạch

Bệnh tim do rối loạn chuyển hóa từ lối sống có thể trực tiếp gây đột tử mà không có bất kỳ dấu hiệu nào trước đó. Nếu chỉ là vấn đề của ba loại trái cây thì còn đơn giản, nhưng nguy hiểm hơn là sự hiểu lầm ngày càng sâu của xã hội về "thực phẩm lành mạnh".

Mỗi khi một loại thực phẩm được gắn mác "lành mạnh", mọi người có xu hướng tiêu thụ không kiểm soát. Sức khỏe không phải là thuộc tính của bản thân thực phẩm, mà là biểu hiện của nó trong cấu trúc ăn uống tổng thể.

Bơ, dừa, sầu riêng về bản chất là "bom chất béo" và "cú sốc đường huyết", chỉ trong một số tình huống nhất định mới biểu hiện "có lợi". Một khi vượt quá lượng tiêu thụ tiêu chuẩn, khả năng phá hủy hệ tim mạch còn nhanh hơn một miếng mỡ. Điều bất ngờ là ảnh hưởng của ba loại thực phẩm này không dừng lại ở tim mạch.

Nghiên cứu phát hiện dầu dừa khi đun nóng tạo ra axit béo dễ bay hơi, phá hủy cấu trúc hệ vi khuẩn đường ruột, giảm số lượng lợi khuẩn bifidobacterium. Sự rối loạn hệ vi khuẩn này thường bị hiểu nhầm là "tiêu hóa kém", nhưng thực chất là biểu hiện của viêm mãn tính trong hệ tiêu hóa. Mà viêm mãn tính lại là một trong những nguyên nhân chính gây mảng bám động mạch không ổn định trong hệ tim mạch. Ăn sản phẩm từ dừa dài ngày còn khiến protein phản ứng C (CRP) tăng cao liên tục, đây là chỉ số quan trọng bác sĩ tim mạch dùng để đánh giá mức độ viêm mạch máu.

Một khía cạnh bị bỏ qua khác nằm ở "quyền lực ngôn luận" của những loại trái cây này trong chuỗi công nghiệp toàn cầu. Nhiều tuyên truyền về lợi ích của chúng không đến từ giới khoa học, mà được thúc đẩy bởi chính phủ nước xuất khẩu, công ty nông nghiệp hoặc thương hiệu thực phẩm sức khỏe. Sự thiên lệch thông tin này dẫn đến đánh giá rủi ro không cân bằng trong công chúng.

Đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội, "3 loại quả" gần như trở thành biểu tượng của lối sống tinh tế đô thị, từ salad, sinh tố đến thực phẩm thay thế bữa ăn, xuất hiện khắp nơi, nhưng hàm lượng chất béo trong mỗi khẩu phần thay thế có thể tương đương hai bát thịt kho tàu.

Mọi người tưởng mình đang theo đuổi sức khỏe, nhưng thực chất đang đẩy nhanh thảm họa chuyển hóa. Sự phức tạp của bệnh tim mạch nằm ở chỗ nó không phải lúc nào cũng liên quan trực tiếp đến "ăn nhiều dầu mỡ" hay "đường cao".

Ngày càng nhiều dữ liệu chỉ ra mức độ căng thẳng, chất lượng giấc ngủ và hệ vi khuẩn đường ruột có thể ảnh hưởng đến sức khỏe động mạch quan trọng hơn cả chế độ ăn. Và "3 loại quả" chính là thực phẩm có thể gây vấn đề trên tất cả các khía cạnh này.

Ví dụ sầu riêng chứa một lượng nhỏ tyramine, khi ăn trong trạng thái căng thẳng có thể gây tăng huyết áp đột ngột. Bơ giàu phytosterol ảnh hưởng nhẹ đến chuyển hóa hormone nam, một số nghiên cứu cho rằng điều này có liên quan đến giảm testosterone, làm tăng nguy cơ chết tế bào cơ tim. Dầu dừa có nghiên cứu chỉ ra sản phẩm oxy hóa của nó có thể can thiệp cơ chế tiết melatonin - hormone giấc ngủ.

Đây không phải nguyên nhân chính, nhưng trong môi trường tích lũy mãn tính, chúng có thể trở thành giọt nước tràn ly đối với sức khỏe. Muốn thực sự hiểu mối quan hệ giữa những loại trái cây này và sức khỏe tim mạch, cần thoát khỏi khuôn khổ phân tích dinh dưỡng đơn lẻ.

Vấn đề không nằm ở việc một loại chất béo hay đường nào đó có "tốt" không, mà là nó tương tác thế nào với hệ nội tiết, thần kinh và môi trường vi sinh vật trong cơ thể. Ví dụ sau khi ăn bơ hoặc dừa nhiều chất béo, quá trình chuyển hóa axit mật bị ảnh hưởng, từ đó thay đổi môi trường pH ruột non, sự thay đổi này làm tăng hiệu suất hấp thu chất béo, tăng cân, mà cứ tăng 5kg thì nguy cơ phì đại thất trái tim tăng khoảng 17%.

Chuỗi liên kết này ít khi được nhắc đến, nhưng nó chỉ thẳng vào cơ chế phát sinh bệnh tim mạch hơn là tổng lượng calo. Nhiều người nghĩ bệnh tim mạch quá bề nổi, chỉ là vấn đề ăn nhiều vận động ít.

Nhưng thứ thực sự gây chết người là tổn thương vi thể cấu trúc bên trong cơ thể tích lũy lâu dài - tế bào nội mạc mạch máu chết đi, tín hiệu viêm tăng cường, tích lũy áp lực oxy hóa, đây mới là con đường thực sự khiến tim dần suy kiệt. Mà "3 loại quả" lại đóng vai trò thúc đẩy trong tất cả cơ chế này.

Chúng trông có vẻ tự nhiên vô hại, nhưng thực chất là vật chất tập trung năng lượng cao, trong môi trường căng thẳng kéo dài, sinh hoạt không điều độ, ít vận động của cư dân đô thị, sẽ tạo ra phản ứng sinh lý mạnh hơn dự kiến.

Tác hại của dầu ô liu đun nóng nhiều lần

Có loại thực phẩm nào trông "lành mạnh" hơn nhưng gây tổn thương cơ thể âm thầm hơn không? Đây là câu hỏi đáng quan tâm. Câu trả lời: Có, ví dụ "dầu ô liu ép lạnh". Nó thường được coi là một trong những loại dầu lành mạnh nhất, nhưng một khi bị đun nóng nhiều lần, đặc biệt khi dùng để xào nấu ở nhiệt độ cao, sẽ giải phóng nhiều hợp chất aldehyde oxy hóa.

Những hợp chất này ảnh hưởng rất lớn đến mức độ oxy hóa ở gan, ăn dài ngày sẽ khiến men gan AST tăng cao, gây gan nhiễm mỡ thậm chí xơ gan. Nguy hiểm hơn, một số sản phẩm phụ sau oxy hóa dầu ô liu còn kích thích hệ thần kinh trung ương, gây đau đầu mãn tính và suy giảm khả năng tập trung. Những tổn thương này không dễ theo dõi như tăng cholesterol, nhưng đang từng chút thay đổi môi trường chuyển hóa tổng thể của cơ thể.

Diệu Hạnh (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)