Tại sao ngày càng có nhiều người mắc bệnh nhồi máu não ở vùng nông thôn? Bác sĩ nói thẳng thắn: Chủ yếu là do 3 nguyên nhân

Vào buổi sáng tại một làng quê, cụ bà Hương, 72 tuổi, đang dọn dẹp nhà cửa như thường lệ. Khi cúi người nhặt khăn lau sàn, bà bỗng cảm thấy một bóng đen lướt qua trước mắt, chiếc cốc nước trên tay phải choảng rơi xuống đất. Hai chân bà nặng như chì, cơ thể mất kiểm soát đổ xuống ghế sofa. Nghe tiếng động, cháu trai Hà Dương lao vào phòng và sững sờ khi thấy bà mắt đờ đẫn, miệng méo xệch, tay phải co cứng không thể duỗi ra.

"Bà cháu vừa rồi còn khỏe, sao lại đột nhiên không cử động được?" - Hà Dương nắm chặt tay nắm cửa phòng cấp cứu, giọng run rẩy. Bác sĩ trực lập tức đẩy xe lăn đến, chỉ số đo huyết áp hiển thị 200/110 mmHg, độ bão hòa oxy 92%. "Khả năng cao là đột quỵ do nhồi máu não, cần chụp CT ngay!".

Kết quả chụp CT cho thấy vùng động mạch não giữa bên trái có vùng giảm mật độ rõ rệt, xác định bà Hương bị nhồi máu não do thiếu máu cục bộ. Đội ngũ thần kinh nội khoa lập tức kích hoạt quy trình tiêu sợi huyết. Chỉ 48 phút kể từ khi phát bệnh, thuốc đã được tiêm vào tĩnh mạch. "Chậm thêm nửa tiếng nữa là có thể đã bỏ lỡ khung giờ điều trị tốt nhất", bác sĩ điều trị lau mồ hôi trán nói.

Khi thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống và nhận thức y tế chưa theo kịp với sự thay đổi của xã hội, đột quỵ trở thành “sát thủ vô hình” len lỏi vào từng mái nhà (Ảnh minh họa)

I. Ba lý do khiến đột quỵ hoành hành ở nông thôn

1. Thiếu theo dõi bệnh nền

Nhiều người cao tuổi ở nông thôn mắc các bệnh mạn tính như cao huyết áp, đái tháo đường hay tim mạch nhưng không được theo dõi, kiểm tra định kỳ một cách đầy đủ. Việc bỏ uống thuốc vì thấy "không có triệu chứng" hoặc vì sợ tác dụng phụ là tình trạng khá phổ biến. Sự chủ quan và thiếu kiến thức y tế cơ bản khiến việc điều trị gián đoạn, dẫn đến nguy cơ tai biến cao mà không ai ngờ tới.

2. Thói quen ăn uống mặn, nhiều chất béo

Trong nhiều gia đình nông thôn, các món ăn truyền thống đậm đà muối và mỡ vẫn là lựa chọn quen thuộc trên mâm cơm. Việc sử dụng nhiều nước mắm, muối, thực phẩm chế biến sẵn, hoặc thịt mỡ trong các bữa ăn thường ngày khiến lượng natri và chất béo bão hòa vượt mức khuyến nghị, từ đó làm tăng nguy cơ cao huyết áp và xơ vữa mạch máu - những yếu tố hàng đầu dẫn đến đột quỵ.

3. Ít vận động thể chất

Khi tuổi cao, thói quen vận động hàng ngày của người dân nông thôn dần giảm sút. Nhiều người cao tuổi sau khi nghỉ làm đồng thường dành thời gian ngồi nghỉ, xem tivi hoặc làm việc nhẹ trong nhà, dẫn đến cơ thể trì trệ, máu lưu thông kém. Ít vận động khiến khả năng kiểm soát huyết áp giảm và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông - nguyên nhân trực tiếp gây đột quỵ.

II. Những "tín hiệu cầu cứu" của cơ thể

1. Mắt mờ

Việc đột ngột nhìn mờ, thấy lóa sáng hoặc mất thị lực tạm thời ở một bên mắt có thể là dấu hiệu cảnh báo thiếu máu lên võng mạc hoặc não bộ. Tuy những biểu hiện này có thể nhanh chóng biến mất, nhưng chúng thường là "điểm khởi đầu" cho một biến cố lớn hơn nếu không được theo dõi kịp thời.

2. Yếu tay, tê chân thoáng qua

Cảm giác đột nhiên tay chân yếu, không nâng được đồ vật, mất sức ở một bên cơ thể hay cảm giác tê rần như "kiến bò" có thể báo hiệu tổn thương vùng vận động của não. Đây không đơn thuần là mỏi mệt do làm việc, mà là lời cảnh báo từ hệ thần kinh.

3. Lơ mơ, buồn ngủ bất thường

Tình trạng ngủ gà, lơ mơ, cảm giác "khó tỉnh táo" vào buổi sáng dù đã nghỉ ngơi đủ có thể là dấu hiệu của việc não bị thiếu oxy trong thời gian dài. Nếu đi kèm với mệt mỏi kéo dài, khó tập trung, thì người bệnh nên được kiểm tra chuyên sâu.

4. Nói ngọng, nói lắp bất chợt

Khó khăn trong việc phát âm, nói ngọng đột ngột, hoặc không diễn đạt được suy nghĩ rõ ràng là một cảnh báo điển hình của rối loạn chức năng ngôn ngữ do thiếu máu não. Đây là một trong những dấu hiệu xuất hiện sớm ở nhiều ca đột quỵ.

5. Đau đầu dữ dội bất thường

Nếu xuất hiện cơn đau đầu dữ dội, đột ngột, khác thường so với các cơn đau đầu trước đây, kèm theo buồn nôn, chóng mặt hoặc rối loạn thị giác, cần hết sức cảnh giác. Đó có thể là biểu hiện của tăng áp lực nội sọ hoặc xuất huyết não.

III. "Mốc thời gian vàng" cứu sống người đột quỵ

Trong cấp cứu đột quỵ, thời gian chính là yếu tố then chốt quyết định sự sống còn và khả năng phục hồi của người bệnh. Mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào não có thể bị tổn thương vĩnh viễn. Vì vậy, nhận diện sớm và xử trí kịp thời là yếu tố quan trọng nhất để giữ lại sự sống và hạn chế di chứng.

0 - 4,5 giờ: Thời điểm vàng cho điều trị

Khoảng thời gian trong vòng 4,5 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng được xem là "cửa sổ vàng" để thực hiện phương pháp tiêm thuốc tiêu huyết khối (thuốc làm tan cục máu đông). Điều trị trong giai đoạn này có thể giúp phục hồi đáng kể chức năng thần kinh và giảm nguy cơ tàn phế.

4,5 - 6 giờ: Giai đoạn can thiệp mạch máu

Nếu người bệnh không còn phù hợp với tiêu huyết khối tĩnh mạch, can thiệp lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học thông qua đường động mạch có thể được thực hiện, đặc biệt khi cục máu đông làm tắc các động mạch lớn trong não. Đây là “cơ hội thứ hai” để cứu vãn vùng não đang bị đe dọa.

6 - 24 giờ: Cửa sổ điều trị mở rộng có chọn lọc

Với sự hỗ trợ của các kỹ thuật hình ảnh tiên tiến như CT hoặc MRI tưới máu não, một số trường hợp bệnh nhân vẫn có thể được chỉ định can thiệp trong vòng 6 - 24 giờ nếu còn mô não sống sót xung quanh vùng tổn thương. Tuy nhiên, hiệu quả sẽ giảm đáng kể nếu chậm trễ.

Để tận dụng được các mốc thời gian quan trọng này, điều cốt lõi là người dân phải biết nhận diện dấu hiệu đột quỵ như: méo miệng, yếu liệt tay chân, nói khó và gọi cấp cứu ngay lập tức. Chỉ khi hành động nhanh - gọi nhanh - chuyển nhanh, người bệnh mới có cơ hội được can thiệp trong "thời gian vàng".

Nguyễn Giang (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)