Danh mục

Cha mẹ xin đừng nói với trẻ: 'Con thật thông minh', bởi phía sau là sự thật tàn nhẫn

Thứ tư, 01/10/2025 20:03

Ngày nay, nhiều cha mẹ và ông bà thường xuyên khen trẻ bằng câu quen thuộc: 'Con thật thông minh'. Tuy nghe vô hại, nhưng cách khen này dễ khiến trẻ hình thành tâm lý sợ khó, thậm chí mất hứng thú học tập.

Tại sao cha mẹ không nên khen con "thông minh"?

Cái bẫy khen ngợi

Giáo dục kiểu phê bình xưa nay thường bị chê trách. Thay vì "biết xấu hổ rồi mới cố gắng", trẻ thường trở nên nhút nhát, tự ti, sợ hãi… tích tụ lâu dài khiến chúng ghét học, thậm chí ảnh hưởng đến công việc sau này.

Sự thay đổi sang khích lệ rõ ràng là một bước tiến quan trọng trong tiến trình giáo dục hiện đại. Nhưng con đường giáo dục vốn không bằng phẳng. Trong những lời khen tưởng chừng tích cực, lại ẩn chứa một cái bẫy: đó là câu "Con thật thông minh".

Con thật thông minh, cha mẹ, dạy con

Cha mẹ đừng nên nói: "Con thật thông minh'' với trẻ nữa (Ảnh minh họa).

Khen "Con thật thông minh" không thúc đẩy được động lực học tập

Năm 2015, 27 học giả Mỹ công bố báo cáo nghiên cứu kéo dài 5 năm, thu thập dữ liệu ngay trong đời sống gia đình (không chỉ trong phòng thí nghiệm). Kết quả cho thấy: Khi cha mẹ khen "Con thật thông minh" không thúc đẩy được động lực học tập.

Ngược lại, khi khen quá trình nỗ lực, trẻ duy trì được sự hứng thú và bền bỉ.

Trong thực tế giảng dạy, Jessica gặp rất nhiều trường hợp: những đứa trẻ thường xuyên được khen "thông minh" lại thiếu hẳn tính chủ động học tập.

Ví dụ: bé O, sống ở Melbourne, 6 tuổi, từ nhỏ đã nghe nhiều sách truyện, tham gia nhiều hoạt động, bắt đầu học tiếng Trung từ năm 3 tuổi. Tưởng chừng cậu bé sẽ có hứng thú học tập vượt trội. Nhưng khi lên tiểu học, O lại sợ thử thách, từ chối đọc tiếng Anh, tự gán cho mình nhãn "con quá dốt, con học không nổi".

Ads

Điều đáng nói: bố mẹ O đều học thức cao, tiếng Anh chuẩn mực, O không hề kém trí tuệ. Nguyên nhân chỉ ở chỗ: bố mẹ thường xuyên khen con "thông minh". Đây không phải trường hợp hiếm.

Nhà tâm lý học Carol Dweck (ĐH Stanford) là người đặt nền tảng cho khái niệm Growth Mindset - Fixed Mindset (Tư duy tăng trưởng – Tư duy cố định).

Một thí nghiệm nổi tiếng của bà:

Nhóm A: trẻ ghép xong tranh đơn giản, được khen "Con thật thông minh".

Nhóm B: cũng hoàn thành, nhưng được khen "Con đã cố gắng rất nhiều".

Sau đó, cả hai nhóm được giao một bức tranh khó hơn.

Nhóm A: mất hứng, cáu kỉnh, không muốn thử.

Nhóm B: thích thú, kiên trì, một số hoàn thành, số khác dù chưa thành công cũng không nản.

Khác biệt nằm ở chỗ: nhóm A bị giam trong "tư duy cố định" sợ thất bại làm mình trông "kém thông minh". Nhóm B lại hình thành "tư duy tăng trưởng" xem khó khăn là cơ hội để nỗ lực.

Con thật thông minh, cha mẹ, dạy con

(Ảnh minh họa)

Khi trẻ thường xuyên nghe "con thông minh", trong đầu chúng hình thành chuỗi suy nghĩ:

Mình thông minh → sẽ được khen.

Thất bại → đồng nghĩa với "không thông minh" → sẽ mất lời khen.

Để luôn được khen, mình chỉ làm việc dễ, không thử thách.

Từng bước một, trẻ ngại khó, ngại sai, sợ thử cái mới. Hứng thú học tập bị bóp nghẹt.

Ngược lại, khi được khen vì nỗ lực, trẻ sẽ nghĩ:

Muốn được khen → cần cố gắng.

Khó khăn → cơ hội để nỗ lực.

Thất bại → một lần thử, sẽ còn cơ hội làm lại.

Đó là lý do vì sao trẻ sơ sinh có thể tập đi, tập nói không biết mệt mỏi: bản năng "thử – sai – học lại" vốn có. Nhưng khi lớn lên, nếu bị nhốt trong "nhãn mác thông minh", bản năng ấy bị bào mòn.

Khoa học đã chứng minh: trí thông minh có thể phát triển liên tục.

Ảnh quét não của học sinh Mỹ (2011) cho thấy: Trẻ có "tư duy cố định" não hoạt động thụ động trước lỗi sai. Trẻ có "tư duy tăng trưởng" não hoạt động mạnh mẽ, thần kinh kết nối chặt chẽ hơn sau mỗi lần sai.

Thậm chí, khi Carol Dweck nói với một nhóm học sinh: "Khoa học chứng minh càng học, con sẽ càng thông minh", kết quả là điểm số toán của nhóm này tăng rõ rệt so với nhóm còn lại.

Điều này cho thấy: khen quá trình mới giúp trẻ tin rằng "mình có thể giỏi lên nhờ học tập".

Cha mẹ nên khen con thế nào?

Không phải cha mẹ không được khen con. Vấn đề là khen cái gì.

Hãy bỏ "con thật thông minh" và thay bằng những lời công nhận nỗ lực:

"Mẹ thấy con luyện tập rất chăm chỉ".

"Con đã thử nhiều cách khác nhau để giải quyết bài này".

"Con rất kiên trì, cuối cùng đã làm được".

"Mẹ thích cách con không bỏ cuộc dù gặp khó".

Khi con thất bại, cũng đừng phủ nhận hay đổ lỗi hộ con, mà hãy dẫn dắt:

"Mình cùng xem có cách nào cải thiện không nhé".

"Lần sau thử phương pháp khác thì sao?".

"Sai cũng tốt, nó giúp mình học được điều mới".

Không cha mẹ nào khi nói "con thông minh" lại muốn kìm hãm con. Nhưng nếu ta không hiểu cơ chế tâm lý phía sau, lời khen vô tình trở thành sợi dây trói buộc. Hãy nhớ: giáo dục không phải là gắn nhãn "thông minh" hay "ngu dốt" cho trẻ, mà là giúp con tin rằng mọi năng lực đều có thể rèn luyện.

Vậy nên, lần tới khi con làm được điều gì đó, xin đừng vội thốt ra "con thông minh quá", mà hãy nói: "Mẹ rất tự hào vì con đã nỗ lực".

Đó mới là lời khen nuôi dưỡng ý chí, bền lâu hơn mọi danh hiệu thông minh nhất thời.

A.Dương (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)

Tin được quan tâm

Hồ nước tự nhiên lớn nhất Việt Nam: Hơn 200 triệu năm tuổi, được ví như ‘viên ngọc xanh của nhân loại’

Hồ nước này đã từng được công nhận là 1 trong 20 hồ nước ngọt đặc biệt cần bảo vệ của thế giới.
Kiến thức 2 ngày, 6 giờ trước

Loài cây quý hiếm bậc nhất thế giới, chỉ duy nhất Việt Nam có: Số lượng còn lại rất ít

Bảo tồn và phát triển loài cây này sẽ đem đến những giá trị to lớn về mặt kinh tế cũng như cảnh quan môi...
Kiến thức 1 ngày, 6 giờ trước

Lời Tổ tiên: '6 cây này nở hoa, dù không giàu cũng sẽ giàu', là cây gì?

Dân gian truyền tai nhau câu nói: 'Cây sắt ngàn năm mới nở hoa, cây ngọc bích vạn năm khó trổ bông' gợi đến những...
Phong thủy 2 ngày, 7 giờ trước

Ngôi làng duy nhất Việt Nam lọt top đẹp nhất thế giới, ai nhìn cũng mê mẩn

Vừa qua, Tạp chí Forbes (Mỹ) đã vinh danh làng Cẩm Thanh (Đà Nẵng) trong danh sách 50 ngôi làng đẹp nhất thế giới năm...
Du lịch Việt 2 ngày, 12 giờ trước

Ngành học ‘vàng’ thời 4.0: Việt Nam 'khát' 50.000 nhân sự, thu nhập 150.000.000 đồng/tháng

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành kế hoạch phát triển nguồn nhân lực bán dẫn đến năm 2030, với mục tiêu đào...
Kiến thức 2 ngày, 10 giờ trước

Đây là ngành học dự kiến mỗi sinh viên được hỗ trợ 3,6 triệu đồng/tháng, tương đương ngành Sư phạm

Dự kiến sinh viên, học viên cao học ở các ngành này, thuộc cả các cơ sở công lập và ngoài công lập, sẽ được...
Tin trong ngày 2 ngày, 11 giờ trước

Tin cùng mục

Lội nước mưa ngập úng về nhà cần làm ngay 9 điều để không bị ghẻ lở, bệnh ngoài da

Chịu ảnh hưởng của bão số 10, nhiều khu vực bị ngập nặng. Ngập lụt không chỉ gây thiệt hại về tài sản, hạ tầng...
Chăm sóc sức khỏe 6 giờ, 40 phút trước

Nghiên cứu Harvard chỉ ra: Không mắc 4 bệnh này trước tuổi 50 thì sẽ giảm 70% nguy cơ ung thư khi về già

Giữa bối cảnh tỷ lệ mắc ung thư ngày càng gia tăng, một nghiên cứu quy mô lớn mang đến thông điệp lạc quan: Sức...
Chăm sóc sức khỏe 6 giờ, 41 phút trước

Loài cá được ví như 'linh dược của đàn ông', giá có thể lên tới 4 triệu 1 con, muốn mua phải đặt trước

Từ tháng tháng 6 đến tháng 9 là mùa thu hoạch chính của loại cá này khi cá trưởng thành và có chất lượng thịt...
Chăm sóc sức khỏe 6 giờ, 53 phút trước

Giáo sư Mỹ đánh giá 3 loại cá này cực tốt, ít 'ngậm' thuỷ ngân: Bổ không kém cá hồi giá lại rẻ bèo, Việt Nam có nhiều

Giáo sư Christopher Golden (Trường Y tế Công cộng Harvard TH Chan, Mỹ) khuyến nghị việc ăn cá nhỏ giúp giảm nguy cơ hấp thụ...
Chăm sóc sức khỏe 11 giờ, 54 phút trước

6 thói quen âm thầm 'làm mòn' não bộ của trẻ em! Bác sĩ: Thói quen thứ hai là tệ nhất

Nhiều cha mẹ than phiền con học chậm, khó tập trung, thường xuyên mệt mỏi dù đã đầu tư học thêm. Thực tế, ngoài năng...
Chăm con 1 ngày trước

Những người dễ bị đột quỵ thường có thói quen ăn uống này

Những thói quen ăn uống này sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao, mỡ máu cao, béo phì và các bệnh khác,...
Chăm sóc sức khỏe 1 ngày, 3 giờ trước

Tin mới cập nhật

Mỗi em thiếu nhi sẽ được nhận 500.000 đồng dịp Tết Trung thu năm nay, có đúng không?

Cách đây không lâu, mạng xã hội lan truyền thông tin thiếu nhi sẽ được nhận 500.000 đồng mỗi em vào dịp Tết Trung thu...
Kiến thức 25 phút trước

Loại gỗ 'báu vật' có giá lên đến 50 tỷ đồng, nhiều người tiếc 'đứt ruột' vì từng dùng làm củi nhóm bếp

Phát hiện này khiến không ít người dân địa phương bàng hoàng, hoang mang về giá trị thực của "báu vật".
Kiến thức 25 phút trước

Nghỉ làm do bão, người lao động có được hưởng lương?

Ngày nghỉ việc do thiên tai có được tính vào số ngày phép năm mà người lao động được hưởng hay không?
Tin trong ngày 26 phút trước

Tử vi ngày 2/10/2025 của 12 con giáp: Tuổi Hợi được quý nhân trợ vận, Thân liên tục gặp trở ngại

Cùng xem tử vi dự đoán gì về vận mệnh, tình duyên, cuộc sống,... của 12 con giáp trong ngày 2/10/2025.
Đời sống số 27 phút trước

'Nữ hoàng nước mắt' của màn ảnh Việt: Bị chồng bạo hành dã man, U55 nuột nà như gái son

Người ta gọi Hoài An là "nữ hoàng nước mắt" của truyền hình Việt Nam, nhưng ít ai biết rằng chính cô từng đứng trước...
Chuyện làng sao 2 giờ, 45 phút trước

Từ 1/10/2025 sẽ có thêm 3 khoản thu nhập được miễn thuế thu nhập cá nhân, ai cũng nên biết

Bắt đầu từ hôm nay (1/10), Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo chính thức có hiệu lực thi hành. Luật này...
Tin trong ngày 2 giờ, 46 phút trước

Cảnh báo thủ đoạn lừa đảo mới mang tên “Ghost Tapping”: Kẻ gian có thể trộm tiền từ thẻ ngân hàng bằng cách tiến lại gần

Tổ chức Better Business Bureau (BBB) tại Mỹ vừa phát đi cảnh báo về một chiêu thức lừa đảo tinh vi mới mang tên "ghost...
Tin trong ngày 2 giờ, 46 phút trước

Tại sao dân mạng lại gọi 1/10/2025 là ngày khởi đầu năm số 1, năm gieo hạt?

Gần đây, các từ khóa như "năm gieo hạt" và "năm số 1" đang trở nên nổi bật trên mạng xã hội Việt Nam, gắn...
Tin trong ngày 2 giờ, 47 phút trước

Thêm 01 tuyến đường gắn camera AI giám sát giao thông tại Hà Nội

Theo Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an), lực lượng chức năng đã triển khai lắp đặt hệ thống camera AI trên nhiều tuyến...
Tin trong ngày 2 giờ, 48 phút trước

Những con giáp nào cần thận trọng vào Thứ Năm, Ngày 2 tháng 10, tức 11 tháng 8 âm lịch?

Ngày 2 tháng 10, thứ Năm, ngày 11 tháng 8 âm lịch, tương ứng với Năm Tỵ, Tháng Ất Dậu và Ngày Giáp Thìn. Trong...
Đời sống số 4 giờ, 28 phút trước