Danh mục

Cha mẹ xin đừng nói với trẻ: 'Con thật thông minh', bởi phía sau là sự thật tàn nhẫn

Thứ tư, 01/10/2025 20:03

Ngày nay, nhiều cha mẹ và ông bà thường xuyên khen trẻ bằng câu quen thuộc: 'Con thật thông minh'. Tuy nghe vô hại, nhưng cách khen này dễ khiến trẻ hình thành tâm lý sợ khó, thậm chí mất hứng thú học tập.

Tại sao cha mẹ không nên khen con "thông minh"?

Cái bẫy khen ngợi

Giáo dục kiểu phê bình xưa nay thường bị chê trách. Thay vì "biết xấu hổ rồi mới cố gắng", trẻ thường trở nên nhút nhát, tự ti, sợ hãi… tích tụ lâu dài khiến chúng ghét học, thậm chí ảnh hưởng đến công việc sau này.

Sự thay đổi sang khích lệ rõ ràng là một bước tiến quan trọng trong tiến trình giáo dục hiện đại. Nhưng con đường giáo dục vốn không bằng phẳng. Trong những lời khen tưởng chừng tích cực, lại ẩn chứa một cái bẫy: đó là câu "Con thật thông minh".

Con thật thông minh, cha mẹ, dạy con

Cha mẹ đừng nên nói: "Con thật thông minh'' với trẻ nữa (Ảnh minh họa).

Khen "Con thật thông minh" không thúc đẩy được động lực học tập

Năm 2015, 27 học giả Mỹ công bố báo cáo nghiên cứu kéo dài 5 năm, thu thập dữ liệu ngay trong đời sống gia đình (không chỉ trong phòng thí nghiệm). Kết quả cho thấy: Khi cha mẹ khen "Con thật thông minh" không thúc đẩy được động lực học tập.

Ngược lại, khi khen quá trình nỗ lực, trẻ duy trì được sự hứng thú và bền bỉ.

Trong thực tế giảng dạy, Jessica gặp rất nhiều trường hợp: những đứa trẻ thường xuyên được khen "thông minh" lại thiếu hẳn tính chủ động học tập.

Ví dụ: bé O, sống ở Melbourne, 6 tuổi, từ nhỏ đã nghe nhiều sách truyện, tham gia nhiều hoạt động, bắt đầu học tiếng Trung từ năm 3 tuổi. Tưởng chừng cậu bé sẽ có hứng thú học tập vượt trội. Nhưng khi lên tiểu học, O lại sợ thử thách, từ chối đọc tiếng Anh, tự gán cho mình nhãn "con quá dốt, con học không nổi".

Ads

Điều đáng nói: bố mẹ O đều học thức cao, tiếng Anh chuẩn mực, O không hề kém trí tuệ. Nguyên nhân chỉ ở chỗ: bố mẹ thường xuyên khen con "thông minh". Đây không phải trường hợp hiếm.

Nhà tâm lý học Carol Dweck (ĐH Stanford) là người đặt nền tảng cho khái niệm Growth Mindset - Fixed Mindset (Tư duy tăng trưởng – Tư duy cố định).

Một thí nghiệm nổi tiếng của bà:

Nhóm A: trẻ ghép xong tranh đơn giản, được khen "Con thật thông minh".

Nhóm B: cũng hoàn thành, nhưng được khen "Con đã cố gắng rất nhiều".

Sau đó, cả hai nhóm được giao một bức tranh khó hơn.

Nhóm A: mất hứng, cáu kỉnh, không muốn thử.

Nhóm B: thích thú, kiên trì, một số hoàn thành, số khác dù chưa thành công cũng không nản.

Khác biệt nằm ở chỗ: nhóm A bị giam trong "tư duy cố định" sợ thất bại làm mình trông "kém thông minh". Nhóm B lại hình thành "tư duy tăng trưởng" xem khó khăn là cơ hội để nỗ lực.

Con thật thông minh, cha mẹ, dạy con

(Ảnh minh họa)

Khi trẻ thường xuyên nghe "con thông minh", trong đầu chúng hình thành chuỗi suy nghĩ:

Mình thông minh → sẽ được khen.

Thất bại → đồng nghĩa với "không thông minh" → sẽ mất lời khen.

Để luôn được khen, mình chỉ làm việc dễ, không thử thách.

Từng bước một, trẻ ngại khó, ngại sai, sợ thử cái mới. Hứng thú học tập bị bóp nghẹt.

Ngược lại, khi được khen vì nỗ lực, trẻ sẽ nghĩ:

Muốn được khen → cần cố gắng.

Khó khăn → cơ hội để nỗ lực.

Thất bại → một lần thử, sẽ còn cơ hội làm lại.

Đó là lý do vì sao trẻ sơ sinh có thể tập đi, tập nói không biết mệt mỏi: bản năng "thử – sai – học lại" vốn có. Nhưng khi lớn lên, nếu bị nhốt trong "nhãn mác thông minh", bản năng ấy bị bào mòn.

Khoa học đã chứng minh: trí thông minh có thể phát triển liên tục.

Ảnh quét não của học sinh Mỹ (2011) cho thấy: Trẻ có "tư duy cố định" não hoạt động thụ động trước lỗi sai. Trẻ có "tư duy tăng trưởng" não hoạt động mạnh mẽ, thần kinh kết nối chặt chẽ hơn sau mỗi lần sai.

Thậm chí, khi Carol Dweck nói với một nhóm học sinh: "Khoa học chứng minh càng học, con sẽ càng thông minh", kết quả là điểm số toán của nhóm này tăng rõ rệt so với nhóm còn lại.

Điều này cho thấy: khen quá trình mới giúp trẻ tin rằng "mình có thể giỏi lên nhờ học tập".

Cha mẹ nên khen con thế nào?

Không phải cha mẹ không được khen con. Vấn đề là khen cái gì.

Hãy bỏ "con thật thông minh" và thay bằng những lời công nhận nỗ lực:

"Mẹ thấy con luyện tập rất chăm chỉ".

"Con đã thử nhiều cách khác nhau để giải quyết bài này".

"Con rất kiên trì, cuối cùng đã làm được".

"Mẹ thích cách con không bỏ cuộc dù gặp khó".

Khi con thất bại, cũng đừng phủ nhận hay đổ lỗi hộ con, mà hãy dẫn dắt:

"Mình cùng xem có cách nào cải thiện không nhé".

"Lần sau thử phương pháp khác thì sao?".

"Sai cũng tốt, nó giúp mình học được điều mới".

Không cha mẹ nào khi nói "con thông minh" lại muốn kìm hãm con. Nhưng nếu ta không hiểu cơ chế tâm lý phía sau, lời khen vô tình trở thành sợi dây trói buộc. Hãy nhớ: giáo dục không phải là gắn nhãn "thông minh" hay "ngu dốt" cho trẻ, mà là giúp con tin rằng mọi năng lực đều có thể rèn luyện.

Vậy nên, lần tới khi con làm được điều gì đó, xin đừng vội thốt ra "con thông minh quá", mà hãy nói: "Mẹ rất tự hào vì con đã nỗ lực".

Đó mới là lời khen nuôi dưỡng ý chí, bền lâu hơn mọi danh hiệu thông minh nhất thời.

A.Dương (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)

Nguồn: https://thuonghieuvaphapluat.vn/cha-me-xin-dun.. Nguồn: https://thuonghieuvaphapluat.vn/cha-me-xin-dung-noi-voi-tre-con-that-thong-minh-boi-phia-sau-la-su-that-tan-nhan-vz138242.html

Tin được quan tâm

Ông Hoàng Nam Tiến dự báo 1 ngành nghề dễ thất nghiệp, đào thải cực mạnh, đăng ký xét tuyển nên cân nhắc

Dù đã ra đi, nhưng những quan điểm của ông Hoàng Nam Tiến vẫn rất đáng để suy ngẫm.
Kiến thức 1 ngày, 11 giờ trước

Chị gái ruột lộ diện trong đám cưới Đỗ Hà, nhan sắc 'một chín một mười' với em gái Hoa hậu

Khoảnh khắc 2 chị em chung khung hình khiến dân mạng phân vân không biết nên "thả tim" cho ai. Nhiều người nhận định, Đỗ...
VIDEO 3 ngày, 16 giờ trước

Sao Việt 23/10: Choáng với số vàng và tiền cưới Hoa hậu Đỗ Thị Hà nhận được; Chồng H'Hen Niê sau 5 tháng đi chữa bệnh này một mình

Tin sao Việt 23/10/2025: Hoa hậu Đỗ Thị Hà nhận số tiền và vàng hồi môn trong ngày cưới gây choáng. Có thể nói, chồng...
Chuyện làng sao 3 ngày, 17 giờ trước

Hoa hậu Đỗ Hà liên tục né nụ hôn của thiếu gia Viết Vương trong đám cưới

Ngày 22/10, đám cưới của Hoa hậu Đỗ Thị Hà và thiếu gia Nguyễn Viết Vương thu hút sự quan tâm của truyền thông và...
Chuyện làng sao 3 ngày, 17 giờ trước

Những chi tiết 'đắt giá' trong đám cưới Hoa hậu Đỗ Hà, bảo sao cô dâu thay đổi hẳn quan điểm 'sợ lấy chồng'

Những ngày qua, đám cưới của Hoa hậu Đỗ Thị Hà và doanh nhân Nguyễn Viết Vương, con trai Chủ tịch Tập đoàn Sơn Hải,...
Chuyện làng sao 3 ngày, 16 giờ trước

Sao Việt 24/10: Trấn Thành đính chính; Mẹ Quang Hà lên tiếng việc con trai U50 chưa lấy vợ, có 30 cái nhà

Tin sao Việt 24/10/2025: Trấn Thành nhanh chóng lên tiếng về lý do Hari Won vắng mặt. Mẹ Quang Hà cho biết: 'Tôi để con...
Chuyện làng sao 2 ngày, 16 giờ trước

Tin cùng mục

Cá tốt cho sức khỏe nhưng tuyệt đối không ăn kiểu này: Rất dễ gây bệnh, đặc biệt là ung thư, số 1 nhiều người mắc

Ăn cá đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nhưng ăn sai cách thì nguy cơ ung thư, bệnh tật cũng "rất gần". Dưới...
Chăm sóc sức khỏe 14 giờ, 45 phút trước

Cha mẹ thông thái dạy con: Không cần con tài giỏi xuất chúng, chỉ cần làm tốt những điều này, đường đời ắt sẽ hanh thông, thuận lợi

Cha mẹ thông thái không đặt nặng áp lực con phải trở thành người xuất sắc nhất, mà thay vào đó, họ dạy con những...
Chăm con 1 ngày, 5 giờ trước

Ăn nghệ và uống tinh bột nghệ, dùng kiểu nào sẽ tốt hơn?

Từ lâu, nghệ được xem là 'thần dược' trong dân gian nhờ chứa curcumin là hoạt chất có tác dụng kháng viêm, tăng miễn dịch,...
Chăm sóc sức khỏe 1 ngày, 10 giờ trước

Một loại cá được thế giới rất ưa chuộng, có nhiều và rẻ tại Việt Nam, chuyên gia Mỹ đánh giá dinh dưỡng vượt cá hồi

Đây là loại cá được ưa chuộng bậc nhất trên thế giới, thịt thơm ngon sánh ngang thịt gà và giá trị dinh dưỡng vượt...
Chăm sóc sức khỏe 2 ngày, 12 giờ trước

3 loại đồ uống 'hút cạn' canxi khỏi xương, người Việt uống mỗi ngày mà không hề hay biết

Loãng xương được ví như việc "rút tiền" khỏi ngân hàng xương của cơ thể, một quá trình diễn ra âm thầm mỗi ngày. Mặc...
Chăm sóc sức khỏe 2 ngày, 5 giờ trước

Loại nấm được ví như 'bào ngư chay', rất tốt cho hệ miễn dịch và tim mạch, bán đầy ngoài chợ với giá rẻ bèo

Với giá thành rẻ hơn bào ngư rất nhiều và được bày bán phổ biến tại các chợ hay siêu thị, nấm đùi gà không...
Chăm sóc sức khỏe 2 ngày, 12 giờ trước

Tin mới cập nhật

Gia tộc danh giá, giàu có nhất nhì Việt Nam: 5 người con đều là Chủ tịch, Giám đốc

Không chỉ thành công trong lĩnh vực kinh doanh mà bà Nguyễn Thị Sơn còn được ngưỡng mộ bởi nghị lực nuôi dạy 5 người...
Doanh nghiệp 3 giờ, 12 phút trước

Tại sao sỏi mật lại thường gặp ở phụ nữ? Nó thường liên quan mật thiết đến cuộc sống hàng ngày. Năm loại thói quen có khả năng gây ra bệnh cao nhất

Nhiều phụ nữ sau tuổi 40 thường bị đau âm ỉ vùng hạ sườn phải sau bữa ăn mà lầm tưởng là bệnh dạ dày,...
Chăm sóc sức khỏe 3 giờ, 12 phút trước

Rất nhiều người chưa biết: Trong ngày có 3 khung giờ đại kỵ kiêng thắp hương

Dưới đây là 3 khung giờ nên kiêng thắp hương, ai cũng nên chú ý.
Làm sao 3 giờ, 13 phút trước

Từ 15/12/2025, cứu giúp người bị tai nạn giao thông sẽ được hỗ trợ tối đa 10 triệu đồng

Theo quy định, tổ chức, cá nhân tham gia giúp đỡ cứu nạn các trường hợp tai nạn giao thông có thể được hỗ trợ...
Kiến thức 3 giờ, 13 phút trước

Tử vi ngày 26/10/2025 của 12 con giáp: Tuổi Ngọ có quý nhân trợ mệnh, Mùi hãy cẩn thận

Cùng xem tử vi dự đoán gì về vận mệnh, tình duyên, cuộc sống,... của 12 con giáp trong ngày 26/10/2025.
Đời sống số 3 giờ, 14 phút trước

Cú lừa đậm mùi 'tâm lí chiến' của Ngân 98 và Lương Bằng Quang với công chúng

Ngân 98 và Lương Bằng Quang đã liên tục triển khai chiêu trò điều hướng dư luận để đánh lạc hướng điều tra của cơ...
Chuyện làng sao 5 giờ, 38 phút trước

Con ở tiểu học là học sinh giỏi nhưng điểm số lại giảm sút ở cấp THCS? Có lẽ do cha mẹ đang làm sai 3 điều này

Nhiều bậc cha mẹ khi nhìn thấy bảng điểm con mình tụt dốc, cơn giận lập tức bốc lên. Giảng bài không hiểu, mắng cũng...
Làm sao 5 giờ, 39 phút trước

Vợ Quang Hải dạy con nói tiếng Anh, ai cũng khuyên 'đừng dạy nữa, hỏng hết!'

Dạy con đếm số từ 1 đến 10 bằng tiếng Anh, tuy nhiên cách phát âm tiếng Anh của Chu Thanh Huyền bị cho là...
VIDEO 5 giờ, 39 phút trước

Người xưa dặn: '3 cây này chắn cửa, tai họa sẽ đến, tiền bạc đội nón ra đi', là cây gì?

Theo người xưa, có 3 loại cây sau không thích hợp để trồng trước cửa.
Phong thủy 5 giờ, 40 phút trước

Lực lượng CSGT đang triển khai một chiến dịch trên toàn quốc, người dân chú ý làm ngay việc này!

Chiến dịch này góp phần làm sạch dữ liệu “đúng - đủ - sạch”, ngăn chặn gian lận, giả mạo thông tin, bảo vệ quyền...
Kiến thức 5 giờ, 40 phút trước