Ngôi làng cổ 550 tuổi nằm giữa thành phố trẻ nhất Việt Nam, mang hình bầu rượu khổng lồ

Cách trung tâm thành phố Huế khoảng 40km về phía Bắc, làng cổ Phước Tích hiện lên với vẻ đẹp nguyên sơ, hiền hòa của một làng quê Việt Nam bên dòng sông Ô Lâu bốn mùa trong xanh.

Trải qua hơn 550 năm, ngôi làng vẫn giữ được nét thanh bình đặc trưng, từ cây đa, bến nước, sân đình đến những giá trị di sản và văn hóa được cộng đồng bồi đắp qua nhiều thế hệ.

Theo sử sách, Phước Tích được thành lập từ năm 1470 dưới thời vua Lê Thánh Tông. Ban đầu làng mang tên Phúc Giang, sau đổi thành Hoàng Giang thời Tây Sơn và đến đời Gia Long được gọi là Phước Tích, thể hiện mong muốn tích lũy phúc đức cho con cháu.

Truyền thống lao động sáng tạo của người dân nơi đây đã góp phần hình thành một làng quê giàu giá trị văn hóa cổ kính, thể hiện rõ qua cảnh quan kiến trúc mang đậm triết lý phương Đông cùng hệ thống đình, chùa, đền, miếu, nhà rường cổ, làng nghề và các dòng họ.

Nhìn từ trên cao, làng cổ Phước Tích như một chiếc túi rút đựng tiền hay bầu rượu, một mặt Bắc - Đông Bắc giáp làng chạm khắc Mỹ Xuyên nổi tiếng

Kiến trúc sư Hoàng Đạo Kính từng nhận định rằng cấu trúc và tổ chức không gian của Phước Tích là điển hình cho mô hình cư trú thôn quê Bắc Trung Bộ, với những căn nhà trong vườn, nhà vườn, quỹ kiến trúc cổ kết hợp cảnh quan và những khu vườn tươi xanh. Đến Phước Tích, du khách cảm nhận sự hòa hợp giữa đời sống con người và thiên nhiên, giữa vật chất và tinh thần.

Làng có gần 40 ngôi nhà rường cổ từ 100 đến 300 năm tuổi, trong đó 24 ngôi là nhà ở dân cư, còn lại là nhà thờ họ tộc. Nhà rường đều do nghệ nhân làng mộc Mỹ Xuyên chạm trổ công phu trên các cấu kiện như vì kèo, xuyên, trách, đố, liên ba hay cửa bàng khoa.

Tổ chức không gian của Phước Tích là điển hình cho mô hình cư trú thôn quê Bắc Trung Bộ

Phước Tích còn sở hữu nhiều tài nguyên du lịch giá trị, với hệ thống nhà thờ họ tộc, nhà rường truyền thống, cùng hàng chục đình, chùa, miếu, đền như đình làng Trung, chùa Phước Bửu, miếu Cây Thị, miếu Đôi, miếu Quang Tế, đền Văn Thánh… Không gian làng thêm phần đặc trưng bởi những khu vườn rộng rãi, cây cổ thụ xanh tốt và cây hoàng lan hơn 100 tuổi.

Bên cạnh yếu tố kiến trúc, Phước Tích được biết đến là làng trường thọ, nơi nhiều gia đình có 3-4 thế hệ sinh sống, duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn thanh đạm và vận động thường xuyên. Nhờ đó, phần lớn người dân sống thọ từ 80 đến hơn 100 tuổi và ít gặp vấn đề sức khỏe.

Làng Phước Tích có gần 40 ngôi nhà rường cổ từ 100 đến 300 năm tuổi

Nghề gốm Phước Tích được nhiều người biết đến khi tồn tại hơn 500 năm, nổi tiếng với kỹ thuật nung bằng rơm, sản phẩm từng được nhắc đến trong câu thơ “Om Phước Tích ngon cơm Hoàng đế, Sen Hà Trì quý thể Phú Xuân”. Nghề làm bánh truyền thống cũng được lưu giữ và phục vụ khách tham quan.

Phước Tích là ngôi làng thứ hai của Việt Nam được công nhận là làng di sản cấp quốc gia vào năm 2009. Đến ngày 09/09/2019, ngôi làng tiếp tục được công nhận là điểm du lịch của tỉnh Thừa Thiên Huế (cũ) theo Quyết định số 2186/QĐ-UBND, mở ra điều kiện phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc.

Phước Tích là ngôi làng thứ hai của Việt Nam được công nhận là làng di sản cấp quốc gia vào năm 2009

Hiện nay, du lịch Phước Tích cung cấp 9 loại hình dịch vụ như tham quan nhà rường, lưu trú, ẩm thực, xe đạp, hướng dẫn viên, trải nghiệm nghề gốm, làm bánh và giao lưu văn nghệ. Làng có 11 hộ mở cửa đón khách tham quan nhà rường, 4 hộ kinh doanh lưu trú và 4 điểm phục vụ ẩm thực, góp phần quảng bá văn hóa địa phương.

Trải qua nhiều thế kỷ, Phước Tích vẫn giữ được cảnh quan xanh mát, hệ thống nhà vườn truyền thống và dấu tích của nghề gốm cổ. Những lò gốm được khôi phục, sản phẩm được cải tiến về mẫu mã, chất lượng để phục vụ khách du lịch và xuất hiện tại các bảo tàng.

Đề án “Chính sách hỗ trợ, bảo vệ và phát huy giá trị nhà vườn Huế đặc trưng” giúp 20 trong số 26 nhà rường cổ được tu bổ, cùng với các dự án khôi phục nghề truyền thống, chỉnh trang cảnh quan và phát triển mô hình du lịch xanh.

Du lịch Phước Tích cung cấp 9 loại hình dịch vụ như tham quan nhà rường, lưu trú, ẩm thực, xe đạp, hướng dẫn viên, trải nghiệm nghề gốm, làm bánh và giao lưu văn nghệ

Trong trận lũ lịch sử tại Huế vừa qua, ngôi làng bên dòng Ô Lâu cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Do tình trạng ngập kéo dài, một số công trình và khu vực công cộng của làng lấm lem bùn đất.

Sau khi nước rút, người dân Phước Tích nhanh chóng dọn dẹp nhà cửa, đường giao thông để sớm ổn định cuộc sống. Nước sông Ô Lâu bao quanh ngôi làng cổ hơn 550 năm tuổi đã trở lại trong xanh, hiền hòa trở lại, sẵn sàng đón khách du lịch tới tham quan, khám phá.

Từ ngày 1/1/2025, Huế chính thức trở thành TP trực thuộc Trung ương, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong quá trình phát triển của địa phương này. Với diện tích tự nhiên 4.947,11km2 và dân số hơn 1,2 triệu người, Huế đã trở thành thành phố trực thuộc Trung ương thứ 6 của Việt Nam và là TP trực thuộc Trung ương trẻ nhất của cả nước.

H.Mai (Theo Thời Trang Vàng)